Editie oktober 2023
Trots, de filosofie van een emotie, Martha Claeys, Boom, 2023****
Een prachtige invalshoek. Zo oud als de straat en nog altijd zeer actueel. Trots is net als alle emoties moeilijk in quanta uit te drukken en het al of niet hebben van een teveel of een tekort aan (terechte) trots is een van de vele stempels van onze persoonlijkheid.
De verdienste van deze jonge filosofe (°1994) is de spreiding die ze maakt tussen het individu, het sociale gebeuren en het leven in een sociale context wat ons direct naar een ethische reflectie brengt. Ze schuwt de grote items als racisme of een terreuraanslag à la Breivik niet om haar inzichten te toetsen.
Het boek is absoluut niet ‘Heideggeriaans’ geschreven. Een opluchting voor mensen die dieper willen graven maar het hermetisch taaltje dat sommige filosofen graag gebruiken niet of nauwelijks begrijpen. Net zoals deze lezer overigens.
Absoluut anders is ook hoe de auteur aan bronnenvermelding doet. Geen lijstje van titels en uitgevers, maar telkens een korte beschrijving van wat het vermelde werk in verband met dit boek betekent. Op die manier kun je voor jezelf aanstippen welke werken je zelf nog wil lezen. Je krijgt een bron en een summiere recensie. Dat is mooi.
De hoofdthese van het werk is dat trots wel één emotie is maar door drie houdingen kan worden opgewekt: zelfwaardering, zelfrespect en zelfliefde. Dat lijkt vlug gezegd maar het vraagt een boek (en misschien nog zo eentje?) om alles uit te klaren.
Zelfwaardering heeft een eerdere economische en competitieve component. Het gaat om de ‘waarde’ van wat je vertegenwoordigt in vergelijking met anderen. En die waarde ligt vaak in status, in de positie die je bekleedt en wordt dus meritocratisch, economisch vertaald.
Zelfrespect heeft eerder te maken met erkenning en voor jezelf erkennen van grondrechten. Ik mag er zijn zoals ik ben (geworden). Hier komen thema’s als racisme, feminisme en politieke vertaling meer aan bod. Het gaat om een basisattitude van rechtmatige erkenning, ook van de andere.
Zelfliefde is in dit kader wat een buitenbeentje, naar mijn mening. Claeys verwoordt het als een houding van aandacht en eerlijk naar jezelf kijken. Waar zelfrespect en zelfwaardering een duidelijker extrovert karakter hebben, zie je bij zelfliefde een reflectie naar het zelf. Op een bepaald noemt ze zelfliefde ook zelfverantwoordelijkheid of het toetsen van je zelf aan de wereld.
Kortom, lees het boek. Misschien een manier om trots te worden op jezelf?
Maria Theresia van Oostenrijk, Elisabeth Badinter, Noordboek, 2023****
Wat een verrassing om Badinter terug te lezen en dan nog met een boek over zo’n figuur. Badinter, is een feministisch auteur en deed o.a. stof opwaaien met ‘De mythe van de moederliefde’ (Rainbow Pocket, 1980 Flammarion, Parijs).
Keizerin Maria Theresia kennen we vaak van staatsieportretten ergens in een Weens paleis. Meestal sta je niet stil bij dat soort machtige figuren waarvan je óf denkt dat ze daar toevallig geboren zijn en het goed hadden óf machtswellustig hun ding deden en eigenlijk weinig voorstelden qua inhoud.
De verdienste van dit boek is dat je de tweezijdigheid van die vrouw leert kennen. De vrouw als blijvend verliefd op haar echtgenoot Frans I Stefan (Lotharingen), goed in bed maar een klungel in politiek opzicht. Ze baarde 16 kinderen (!) en vervulde intussen haar rol als machtige keizerin. Een work-life balance die alleen voor de rijksten mogelijk was (en misschien nog is). Hoe ze uiteindelijk als ‘keizerin’ werd gekroond en wat de intriges waren met de rest van het Heilig Roomse Rijk en Frankrijk is echt een boeiende brok geschiedenis. Maar mooi is hoe Badinter zowel de background van het politiek gekonkelfoezel als de strijd van die ene vrouw in een mannelijk dominante wereld een terechte plaats geeft. Dankzij goed gedocumenteerd leert de auteur je ook de kleine niche van vertrouwelingen rond de keizerin beter kennen. De onzichtbare influencers in een niet-digitaal tijdperk. De geschiedenis herhaalt zich als haar zoon Jozef II haar plaats wil innemen en andere opties ziet in het toenmalig internationaal landschap. Ze streed tot het einde om haar visie door te duwen.
Een tip: ga nooit naar Wenen zonder dit boek gelezen te hebben!
Raaf, cultuurgeschiedenis in vogelvlucht, Kristof Smeyers, Ertsberg, 2023**
Wolf, wildernisgeschiedenis, Kristof Smeyers, Ertsberg, 2023***
De auteur is historicus verbonden aan de UA en behaalde een doctoraat cultuurgeschiedenis met een proefschrift over het bovennatuurlijke in de moderne Britse eilanden.
Niet toevallig wellicht dat Smeyers zowel raaf en wolf koos als smal spectrum om wereldwijd cultuur te verkennen. Ik zie het al komen: vos wordt de volgende in de reeks.
Alle gekheid op een stokje. Hoe lezen deze boeken?
De auteur schrijft het vrij persoonlijk en je wordt dus meegenomen in zijn gedachtentrein. Dat maakt het vlot en leuk leesbaar. Heel veel mooie verhalen over zowel de wolf als de raaf in de oudheid, middeleeuwen en nu onze tijd, geven het boek een enorme rijkdom. Je reist de wereld rond op de poten van een wolf, op de vleugels van een raaf. Ongelooflijk hoe zoveel culturen en tijden een impregnatie hadden van dieren die hun leven of in gevaar brachten of doorkruisten zonder daarop gezag te kunnen uitoefenen.
Dit had wat mij betreft een vier- of vijfsterrenverhaal kunnen worden. Moeilijk had ik het met de structuur. Chronologie of een indeling naar thematiek ontbreekt. De hoofdstukken worden naar mijn mening nogal ingedeeld op basis van een quote maar dan gaat de auteur verder van hot naar her. Het is alsof de auteur vertelt. In een podcast zou dit schitterend zijn. In een boek zoek je meer de plaats en de reflectie en… opeens ben je op zoek naar de rode draad. Of is het een grapje van de auteur om de lezer te doen zwerven net als een wolf of raaf?
Mooi in ‘De Wolf’ vond ik het centraal idee van grenzeloosheid gekoppeld aan de menselijke neiging om wildernis te laten gedijen als het maar afgebakend is. Net wat wolven niets kan schelen en daarom ook zo intrigerend, fascinerend en bedreigend zijn.
Raaf geef ik een ster minder. Omdat ik nu net iets van vogels ken, zij het als amateur. Maar een raaf continu verwarren met kraaien is not done. Een voorbeeld? Hij beschrijft het mirakel met zwarte vogels van H. Godelieve van Gistel als een mirakel van raven. Als Gistelnaar en scenarioschrijver van een aantal films over deze heilige zijn daar vraagtekens bij te stellen. Waren er raven in de moerassen van Gistel toen, in de 11de eeuw? Alle doeken en documenten spreken over het kraaienmirakel. Overigens spreekt de auteur over ‘de bossen van Gistel’. Met alle respect, toen was Gistel door de Duinkerke II- transgressie niets meer dan een hoogte op een reeks rietvelden en moerassen. Het Houtland lag net iets verderop richting Zuid-West-Vlaanderen, vanaf Koekelare en dan verder naar Torhout, Houthulst. De namen spreken voor zich en die streek wordt lokaal nog altijd ‘Het Houtland’ genoemd. Geografisch ligt de splitsing om en rond Eernegem, aan de Moerdijk.
Af en toe zie ik de auteur in dit boek twijfelen over kraaien en raven. Het zijn familieleden, dat is juist. Maar een raaf is geen kraai en een kraai is geen kauw
Dat soort verwarring doet me twijfelen over de rest. Maar op zich heb ik me een aantal uur goed geamuseerd en hoe dan ook veel bijgeleerd over wolf en raaf.
Een pluim overigens voor de mooie uitgave. Handig om buiten in een park te lezen en de leuke illustraties doen je zoeken naar meer.
Fayne, Ann-Marie MacDonald, Nijgh & Van Ditmar, 2023*****
In de venen van Schotland, Engeland en Ierland werd turf gestoken tot laat in de 19de eeuw. Vergis je niet: Fayne is een turf van een boek van bijna 800 bladzijden kleine druk en… speelt zich af in een veengebied.
Tot daar de vergelijking met turf als vergeten brandstof.
Een pracht van een boek en absoluut aanrader voor de herfsttijd, lezend met een dikke trui en warme sloffen. Een andere optie is het boek mee te nemen indien je richting zuidelijk Schotland reisplannen hebt. Of eender waar eigenlijk in dat grote ‘Britannia’.
Een anglofiel boek. Alles wat je verwacht van Engelsen of Schotten, lees je in dit boek. Het decor is de Victoriaanse tijd waar weinig ruimte was voor ‘speelsheid’ en zeker geen seksuele speling werd aanvaard. We maken kennis met Charlotte die enorme interesse vertoont voor natuur en wetenschap. Ze wil dokter worden. Maar haar vader houdt dit tegen. Haar moeder is dood, zo zegt haar vader en haar overleden broertje, de kleine Charles, was daarvan de oorzaak. Oude meiden en rare knechten geven het decor nog meer charme en de tante van Charlotte kan zowat Queen Victoria herself zijn. Verder wil ik niets meer verklappen. Het boek bouwt zich goed op, misschien een dipje rond het midden maar dan gaat het terug in crescendo.
Een verhaal dat zich afspeelt anderhalve eeuw terug. Maar de thematiek over zelfrespect, recht, gender, transgender zijn enorm aanwezig en dus hyperactueel. Een mooie twist en MacDonald maakt het geheel leesbaar en spannend.
Voor mij ‘de’ roman-ontdekking van dit jaar. Ik sta niet alleen. Drie mensen lazen het in twee dagen tijd. Onthaasten? Lees dan Fayne. Je bent even weg van de wereld en tegelijkertijd van deze wereld.
Er schuilt een vreemde in ons, Sheila Armstrong, Uitgeverij Mozaïek, 2023****
Was ‘Fayne’ de roman-ontdekking van 2023 tot nu toe, dan was dit boek een literaire hoogvlieger al lag de plot op zeeniveau, ergens in een godvergeten gat aan de Ierse kust. Het begint met een dode man in zithouding die kijkt naar de Ierse Zee. Het parket doet vaststellingen.
Als lezer denk je dat hierop een whodunit of een literaire thriller volgt. Je bent eraan voor je moeite. Niemendal thriller. De auteur weeft rond de dode een kluwen van mensen in een soort dilatatie van tijd binnen een beperkte ruimte. Alles speelt zich af in een dood stadje aan zee. Ooit verging daar een schip.
Zee, een paar straatjes op het land, strand en dan mensen. Ieder een eigen verhaal en soms aangeland, aangestrand, bijna verdronken. Humaan leven op een beperkt geografisch gebied dat grenzeloos wordt door die aangelanden en wie daar per toeval zijn of haar stek vindt. Elk doet zijn verhaal. Soms hebben ze met elkaar te maken. Soms in de verte. Je leest door de ‘getuigenissen’ het leven van vroeger en nu. Daar aan de Ierse Zee.
Een ingenieus idee qua opbouw van een literair hoogstandje. Enorm beklijvend en soms ook heerlijk puzzelen voor de lezer om de eenheid achter een diversiteit van verhalen te zoeken. Hierachter zit een auteur met behoorlijk wat cluster-brains!
De Rachel Affaire, Caroline O’Donoghue, Ambo/Anthos, 2023****
Na de eerste tien bladzijden dacht ik te stoppen. Geen interesse in die hoofdfiguur Rachel. De zoveelste hype-roman van een jonge vrouw in moderne tijden.
Enfin, doorzetten loont soms. Dat om diverse redenen. Het is goed geschreven en met drive. De plot bouwt zich mooi op en kent geen dipjes. De schrijfster schetst een mooi beeld van Cork (Zuid-Ierland) en de haat-liefde relatie met het on-moederland Engeland.
Je ziet er jonge, begaafde mensen vechten voor kansen. Ze gaan uit, hokken samen en soms valt het goed uit en soms minder. Er zijn vriendschappen voor het leven en misbruiken of leugens die verwoestend zijn. Er is een ongewenste zwangerschap en dan een andere. Niets wordt uit de weg gegaan.
Na het lezen, was mijn mening compleet anders. Dit is geen pulp. Dit is een goed boek en goed gestructureerd. Altijd een stijgende climax-lijn. Los van de vele climaxen die een aantal duo’s in bed beleven...
Het is lang wachten op die bepaalde affaire. Daarom ook een zeer goede titel. Wat was nu die affaire van Rachel?
Vlot, modern, goed opgebouwd en toch niet simplistisch. Zet je als oudere generatie even boven die eerste tien bladzijden en hou vol. Inspanning loont.
Solenoïde, Mircea Cartarescu, De Bezige Bij, 2022****
Hier bereik je een andere dimensie. Dit is geen boek al is er een kaft en zijn er talloze bladzijden volgeschreven. Dit is echt geen boek.
Dit lees je niet als een boek. Het is zoals een eerste kennismaking met een land als India: you hate it or you love it.
Soms was ik het lezen na een tijd beu. Als ik opnieuw begon, bleef ik weer een behoorlijk paar uur bezig tot mijn eigen verbazing. Deze auteur doet iets met de lezer en hij bespeelt jouw verveling vanuit ‘getikte’ woorden. 876 bladzijden is niet niks. Vooral als elke zin werkelijk een gelaagde volzin is en uitspittend (en soms uitputtend) neergepoot wordt.
De schrijver leeft in Boekarest. Niet direct de meest mooie stad van ons continent en ook jarenlang onder een regime dat niet zo (h)eerlijk was. Het hoofdpersonage is leraar ietwat tegen zijn zin en soms met zijn zin. Hij droomde eigenlijk van een literaire carrière maar die aspiratie werd gefnuikt door vernietigende kritiek bij een eerste voorstelling. Dat blijft hem parten spelen.
Stukje bij beetje krijg je inzicht. Daartussen is veel doorzicht van details waar bijna geen levend wezen op let. Begrijp jij hoe eelt groeit als het gaat om dode huid? En waarom koopt hij een huis met een solenoïde in de kelder waar hij door een vinger op de knop zwevend zijn vriendin tot een climax brengt?
Is dit vreemd? Is dit gewoon gewoon? Is hij geschift? Of net niet? Zijn wij allemaal geschift en redeneert deze auteur gewoon en zijn we iets vergeten van het (ab)normale? Ben ik ergens blijven hangen in het normale verwachtingspatroon?
Zijn zinnen, in alle betekenissen van het woord, gaan diep en onverwacht raar. Altijd ook die neiging naar natuurkundige verklaringen.
Met dit boek ben ik niet klaar. Ik zie het als een levensopdracht. Op dit moment 70% gelezen.
Poel, Claire-Louise Bennet, Koppernik, 2023****
Van gek naar gekker. Was het vorige boek al vreemd, dan mag Bennet voor mijn part de titel van premier van het ‘Gekke Absurdistan’ krijgen. Zomaar. Niet zomaar. Nooit heb ik zoveel gelachen (zelfs luidop) met wat deze schrijfster beschrijft in een zeer directe stijl. Soms zo herkenbaar dat je achterover valt en soms zo vreemd dat je je als lezer op een andere planeet waant. Weg en weer en ver van alles en soms dichtbij. Maar de aandacht van de auteur over de details die je vergeet in onze haast is een leerles in aandacht voor alles wat leeft en beweegt. Het leven zoals het is. Simplistisch ingewikkeld. Neem nu het eten van een banaan. Vul daarover zinnig drie bladzijden. Het intimistische doet wat denken aan Proust (die van de Madeleintjes). Of hoe een vaatwasmachine werkt. Of hoe mensen aan je deur staan en eigenlijk die potten en planten die daar staan met afgrijzen bekijken en toch niets zeggen.
Een raar boek. Geen complot. Geen plot. Dus geen climax behalve als je de tussen de regels leest wat zij bedoelt. Soms ook vrij herkenbaar. Soms absoluut niet. Een boek dat je meeneemt op een rare reis tussen droom, daad en realiteit. Veel korter van stof dan ‘Solenoïde’ (zie recensie hierboven).
Van haar is ook nog ‘Kassa 19’. Zelf nog niet gelezen. Misschien wacht ik nog twee weken. Te veel is nooit goed. Alhoewel...
Editie mei 2023
Toen de wereld brak, John Boyne, Meulenhoff, 2022*****
De omslagcover waarmee de uitgever het boek siert, verwijst direct naar een vorig boek van Boyne (‘De jongen in de gestreepte pyjama’). De Tweede Wereldoorlog staat opnieuw centraal in deze roman maar ingenieus anders. De dochter van een voormalig Nazi-kampcommandant woont onder een andere naam in Londen en draagt haar herinneringen, als tachtig-plusser, met zich mee. In stilte. Tot de stilte breekt en bij de buren sprake is van grof gezinsgeweld. Aarzelend sluit ze vriendschap met Henry, het buurzoontje van acht. Ze komt erachter dat de vader zowel de zoon als de moeder terroriseert. Ze laat dit merken en de geweldpleger, een rijke filmproducer, gaat op zoek naar haar verleden. Hij ontdekt haar zwakke plek en probeert een deal te maken. Zwijgen of ‘We weten allebei van niets’. Tot het geweld naast de deur opnieuw losbarst.
Adembenemend hoe Boyne alles zo intiem correct beschrijft: teder maar ook niet weg van deze wereld en met geslepen potloodpunt fijnzinnig de dilemma’s van de vorige eeuw opnieuw tot leven brengt in een verhouding tussen drie generaties. Gewaagd qua opzet en geslaagd qua resultaat. Menselijk uitgespit, historisch gedragen, spannende wendingen en vlot van stijl zonder een woord te veel.
Voor mij voorlopig het mooiste boek dat ik las in 2023. Komt zeker in mijn Top 100 aller tijden...
Bournville, Jonathan Coe, De Bezige Bij, 2022***
Een schrijver die me interesseert omwille van zijn Britse humor over… Britten. Hoe het kleinmenselijke verscholen ligt achter hun flegmatiek, de spreekwoordelijke stiff upper lip. Hoe het leven, de romantiek, de talrijke ups en downs achter de maskerade van de zogenaamde untouchables tekeer gaan. Hij beschrijft het met humor en met kennis van het Britse leven voorbehouden aan de Britten die de relativiteit van hun levenswijze onder ogen willen en durven zien.
Toch beantwoordde het boek niet aan mijn verwachtingen. Misschien een teveel aan déjà vu. Zijn vroegere werk ‘Het moordende testament’ was nieuw en verademend leuk. Dit is een flauwe afspiegeling van nogmaals hetzelfde. Wat andere maar vergelijkbare personages, de kleine wereld geïnfiltreerd door het scherm en wereldwijde gebeurtenissen, de ontluiking van het meer dan wat werd voorgespiegeld als absolute waarheid en dan grenzen doorbreekt. Coe verrast niet. Er zijn grenzen aan de verbeelding om telkens opnieuw de sixties mee te maken in een livingroom ergens te velde in… Bournville.
Nee, dit boek is geen hoogstandje. Lezers verwijs ik graag door naar ‘Het moordend testament’ en ‘De regen voor hij valt’.
Lessen, Ian McEwan, De Harmonie, 2023***
Erudiet is deze auteur zeker. Een schrijftalent premier grand cru. Maar soms is het evenwicht zoek. Te veel ineens willen schrijven, de wereld neerzetten op het leven van een opgroeiende jongen niet bepaald in ‘gewone’ omstandigheden vormt een moeilijk startpunt. Als dat leven nog met kunstgrepen wordt gekoppeld aan belangrijke maatschappelijke omwentelingen vanaf 1960 dan wordt het iets van ‘er over’.
Voor mij dus ontgoochelend. Omdat McEwan vooral wil tonen hoeveel hij weet. Naar mijn mening hoeft dat niet in een roman. Dan schrijf je beter een historisch werk of een essay over een of ander fenomeen, een raar feit of een reeks gebeurtenissen met gevolgen. Alles koppelen aan één personage en het sappig maken door een exotisch Engels seks-appeal was voor mij geen trigger. Het verhaal zou slechts één ster krijgen. De schrijfdeskundigheid van de auteur tilt het zwakke verhaal op.
Het woud van Birnam, Eleanor Catton, Ambo/Anthos, 2023****
Na ‘Al wat schittert’ was ik zeker nieuwsgierig om de nieuweling van Catton te lezen. Altijd brengt zij het kosmopolitische binnen en dat op een zeer eigentijdse manier. Nieuwe maatschappelijke strijdpunten krijgen in haar boeken ruimte en worden ook ruim bekeken en bemeten. Daar merk ik een verwantschap met Julia Zeh al hebben deze twee auteurs totaal verschillende roots.
Een activistisch tuinderscollectief is bezig in Nieuw-Zeeland. Ze planten en telen gewassen op verwilderde plekken en proberen deze aan de man te brengen. Zonder veel succes. Maar afzien voor het goede doel hoort erbij en ‘afvallig’ kun je niet worden. Toch leeft er wat bij deze semi-sectaire gemeenschap. Iedereen heeft inspraak maar de een al meer dan de andere. In de anarchie bestaat een hiërarchie die zich voortzet in persoonlijke – soms zelfs seksuele – relaties. Niets menselijks is daar vreemd al wordt het ontkend door een rationalisatie binnen het grote discours.
Twee toevallige omstandigheden zorgen voor een dramatische wending. De ex-vriend van de vrouwelijke leider van het collectief komt terug na jaren afwezigheid. Een aardverschuiving wat verderop maakt een gebied voor hen toegankelijk en kan het collectief een boost geven. Zeker nadat de hoofdfiguur kennis maakt met een magnaat die evengoed zijn oog liet vallen op datzelfde bijna onbewoonbare gebied. Conflicten en listen en menselijke misverstanden maken de plot spannend.
Catton werkt naar een climax al leek die voor mij een anticlimax. Maar dat kan ik niet verklappen. Ik raad het boek aan en zie mensen die het lezen de bladzijden verslinden en stilletjes glimlachen. Alternatief leven is niet altijd wat het lijkt...
The murders at Fleat House, Lucinda Riley, Panmacmillan, 2022*
Dit betreft een boek van ‘de’ Riley die een wereldwijde bestsellerreeks op haar naam heeft met de serie ‘The seven sisters’. Dit boek werd na haar dood in 2022 uitgegeven door haar zoon. Volgens zijn intro heeft hij zo goed als niets veranderd aan het concept van dit werk dat er lag in 2006. Toen was zij nog onbekend en kreeg ze het manuscript niet verkocht.
Op een luchthaven kocht ik dit boek. Deels wegens gebrek aan een beter aanbod en deels ook uit nieuwsgierigheid naar wat Riley nu eigenlijk betekent voor een lezersomnivoor.
Bitter weinig dus. De plot is zo voorspelbaar, de omgeving zo bekend, het Agatha-Christie-syndroom zo aanwezig dat je je lachend afvraagt waarmee je je tijd vult. Eerlijk is eerlijk: ik heb het boek uitgelezen. Een zonde net voor de Paastijd. Ik hoop voor veel lezers dat haar andere serie toch stukken beter was.
Het lijk in de boomgaard, Geert Van Istendael, Houtekiet, 2017**
Hoe maakt iemand als Van Istendael een spannend moordverhaal? Wat is het onderscheid met Coppers of goede auteurs als Biebauw (‘Russisch voor beginners’)? De plot is net goed, de zoektocht matig en de climax minder dan matig. Voor liefhebbers van whodunits absoluut geen meerwaarde. Toch zijn er pluspunten. Door zijn kennis van onze hoofdstad Brussel, het verborgen leven in soms aparte en soms groenere zones dan verwacht in de rand van deze stad, het taaltje en misverstanden tussen dialecten van het binnenland (of de Far West) zijn dan weer een leuk pluspunt.
Op zich goed geschreven maar mager qua idee. Wel leuk voor wie een weekendje Brussel aandoet en op een terras in de zon (?) even kan genieten van passage op straat en passages in het boek.
Heeft iemand Charlotte Salter gezien, Nicci FrenchAmbo/Anthos, 2023****
Aarzelend hieraan begonnen en na dertig bladzijden bijna voor bekeken gehouden. Het lijkt wel een ouverture van een mislukte opera. Alles komt op het toneel en niets hangt samen. Dat mag in een literaire thriller maar dan moet het uitgekiend en met mate aanleiding geven tot meer. Even ontbrak dat punt wat voor mij bijna een point of no return was.
Naderhand komt er diepgang en verrassing. Startend dus van minus zero tot een aangename 27°. Dan toont het auteurskoppel weer dat ze de knepen van het vak kennen en per bladzijde niet dicht doen maar meer ruimte geven.
Slotsom: een goeie zonder meer. Het lijkt wel wat op de champagne van Piper-Heidseck. Ongeacht het jaar, het klimaat of de bodemtoestand blijf je eenzelfde smaak genereren. Dat noemen ze op diverse domeinen vakmanschap. Een perfecte conclusie (waar overigens Coppers niet kan aan tippen).
Het ontstaan van de tijd, Thomas Herzog, Spectrum Lannoo, 2023*****
Herzorg is kosmoloog en hoogleraar aan de KULeuven. Hij werkte jaren samen met Stephen Hawking en samen werkten ze verder op het wat en hoe van de oorsprong van alles. Het ontstaan van de kosmos, het begin van de tijd. Of kan de tijd geen begin kennen?
Dit boek gaat geen filosofische discussies uit de weg, biedt soms leuke anekdotes over hoe eminenties met naam in kosmologie en fysica van mening verschillen, hoe veel ook op dit moment van de wetenschappelijke geschiedenis (tijd dus) op het randje staat van een ‘grote’ nieuwe theorie.
Enorm boeiend en ook zeer vreemd. Met de wet van actie en reactie zijn we allemaal vertrouwd. Het onzekerheidsprincipe van Heisenberg ligt al iets moeilijker. Waar iets is, is eerder een vraag van statistiek dan van exacte berekening. Einstein leerde ons hoe tijd en ruimte eigenlijk eenzelfde soort dimensies zijn. Maar zijn speciale relativiteitstheorie ging verder in de algemene relativiteit. Daaruit bleek dat gravitatie, tot dan toe onderschat als kracht t.o.v. van elektromagnetisme en de zwakke en sterke kernkrachten, opeens weer fundamenteel is voor de kosmos en alle bestaan. Nee dus: geen macrokosmos die niet samenvalt met de microkosmos.
Fotonen waren het eerste punt van discussie wat ‘golven’ zijn en wat ‘deeltjes’. Kunnen deeltjes zonder massa wel deeltjes zijn? En wat zijn ze dan werkelijk?
En kan een mens de kosmos waar hij of zij deel van uitmaakt, bestuderen zonder storing aan te brengen? Kunnen wij onszelf in de kosmos, op deze planeet, in dit zonnestelsel, in deze nevel echt bestuderen en achterhalen waar of wanneer het begin lag? Hoe kijken we dan eigenlijk? Vanuit het begin of rakelen we nu het verleden op dankzij nieuwe middelen?
Ik vond het een schitterend boek. Maar het vraagt van de lezer enige kennis over natuurkunde. Op 400 bladzijden alles uitleggen, is onmogelijk. Dus ga je soms snel over vrij complexe systemen. Ook al omdat wat je als mens waarneemt, helemaal niet statistisch is maar eerder een zekerheid. Ingenieurs bouwen bruggen, auto’s rijden en vliegtuigen vliegen. Dat verschil gaat de auteur niet uit de weg en dat is een grote verdienste, vind ik.
Terugkijken in het verleden, vanuit ons standpunt, is een vreemde uitstap. Niet alle raadsels zijn opgelost maar hoe wij ons bewegen en ons leven beleven is echt wel een apart avontuur als je de kosmos ‘leest’. Ruimte, tijd en informatiestapeling zijn essentieel.
Een aanrader voor jonge wetenschappers en voor ex-wetenschappers die graag een halve eeuw later geboren waren!
Gerechtigheid voor dieren, Martha C.Nussbaum, Querido Facto, 2023***
Intussen meer dan over de pensioenleeftijd blijft Nussbaum (75 jaar) bezig om haar capabiliteitstheorie toe te passen op diverse domeinen. Dit boek is opgedragen ‘uit liefde’ aan haar dochter Rachel die overleed in 2017. Haar dochter was geëngageerd in dierenrechten en de juridische context daaromtrent.
Een lijvig boek over zeer veel. Want dieren zijn (nog altijd) talrijker dan mensen en welke dieren kunnen een vorm van recht claimen als ze opgesloten, gefokt, mishandeld en opgegeten worden door de mens die almachtig is op deze planeet? Dit zijn juridisch niet de gemakkelijkste kwesties. Kan een dier, gaande van gezelschapsdier tot ‘wild’ dier een rechthebbende worden?
Vanuit de capabiliteitstheorie die Nussbaum ontwikkelde, jaren geleden in samenwerking met Ayarta Sen, wil ze haar theorie toepassen op dierenrechten.
Als lezer is het even wennen om dieren als een ‘beklaagde’ te kunnen zien in een rechtbank. Hoe doe je dat in godsnaam? En wie is dan betrokken partij? En hoe begrijpen we het dier en de rechten van het dier?
Hoe wild is de wildernis in onze natuur en hoeveel geld wordt verdiend met stukjes wildernis als tentoonstelling aan te bieden? Dat zijn zeer pertinente vragen die onze menselijke soort tot nederigheid dwingt. We zijn almachtig op deze planeet maar kunnen, voorlopig toch, niet zonder deze bol waarop veel dieren en planten de grond maakten en maken waarop wij leven en waarvan we leven.
Een terechte aanklacht tegen agro-industrie, tegen een te grote vleesconsumptie, tegen het inperken van ruimte voor dieren die geen circusattractie moeten zijn maar evengoed levende wezens met emoties, met ambities en met vooruitzichten.
Nussbaum is grote fan van Frans De Waal die ook in een van de vorige blogs aan bod kwam.
In dit boek gaat de juridisch-filosofe soms te ver. Soms niet ver genoeg. Het verschil tussen vissen en kraakbeenvissen lijkt mij bijvoorbeeld nogal vreemd. Al ben ik geen fan van insecten maar ze uitsluiten op rechten blijkt dan weer een opportunistisch gegeven. Ook in het dierenrijk blijkt het hemd nader dan de rok. Wie bezig is met planten of bomen (zoals Peter Wohlleben) is overtuigd dat ook hier sprake is van ondersteuning en solidariteit. Op een manier die wij nauwelijks vatten of begrijpen of niet ‘zintuiglijk’ kunnen tasten.
Een feit is zeker. Dit boek moet je als mens die zoekt naar een correcte plaats en omgang met onze omgeving op deze planeet, zeker lezen. Het leest overigens zeer boeiend. Al kunnen wel 100 bladzijden geschrapt worden wegens een teveel aan herhaling.
150 ultieme eilanden, Kosmos Uitgevers, 2023***
Het betreft een uitgave van lonely@planet en is door de uitgever mooi vorm gegeven. Eilanden spreken tot de verbeelding zowel voor avonturiers, literaire exploten en biologen/klimatologen. Een eiland vinden om even te vertoeven, lijkt zoiets als Paradise Island.
Een reis naar de meest geweldige eilanden ter wereld. En inderdaad, het gaat van klein naar groot overal ter wereld. Helemaal iets anders dan ‘Atlas of remote islands’ (Judith Schalansky, Penguin Group, 2010).
150 eilanden bespreken op een bestek van zo’n 320 bladzijden is niet min. Elk eiland, hoe groot ook, krijgt exact twee bladzijden. Als een soort voorgerecht op een eiland dat piepklein kan zijn zoals bv. de Trang Islands in Thailand of reusachtig kan zijn zoals bv. Groenland of Madagascar. Eilanden zijn eilanden ongeacht de grootte en krijgen evenveel ruimte. Dat maakt het boek toegankelijk maar ook wat vreemd.
Wel een ontdekkingsreis op zich. Je krijgt op kort bestek de correcte coördinaten, een summiere intro, een typisch fenomeen van daar, een landkaart en tips over wat je best niet mist eenmaal daar.
Voor wie schatten van eilanden zoekt, absoluut aan te raden als inspiratiebron. Maar voor wie zich voorbereidt op een specifieke eilandreis komt dit boek te kort aan diepgaande informatie.
Vogels van Europa, Noordboek Natuur, 2023*****
De ondertitel van dit boek spreekt boekdelen: ‘de meest complete fotogids’. Met vogels van Europa in het vizier. Als amateur-vogelliefhebber hou ik meer van tekeningen. Foto’s zijn soms te flou, soms niet goed belicht of dan weer te veel verborgen in het groen. Zeker in vogelvlucht geven foto’s weinig mee.
Dit boek bewijst dat het anders kan. Eigenlijk de eerste in zijn soort die ik kan appreciëren als naslagwerk. Mooi uitgesneden beelden van koppen, vleugels en vogels in vlucht. Mooi ondergebracht in vergelijkbare elementen. Gierig op foto’s is dit boek niet en bijvoorbeeld wat betreft meeuwen zie je alle stadia van de groei. Absoluut niet simpel als je begint aan zee…
De foto’s krijgen de voorrang. Kaarten van voorkomen en broedgebieden zijn wat kleiner gezet en ook de uitleg is miniem. Goed is wel de verschillen te kunnen zien tussen mannetje-vrouwtje, eerste jaar en dan volwassen look,… Ook de kleine verschillen in determinatie van gelijkaardige vogels of vogelfamilies zetten je op het juiste spoor.
Maar dit boek is geen veldgids. Het boek heeft volume en weegt net iets minder dan 2 kg. Te veel voor de rugzak van de dagstapper. Als encyclopedie of naslagwerk is het een schitterende aanwinst in jouw vogelbibliotheek.
Gelezen XXV
Annick Vansevenant
voor De Zondvloed Boekhandel/ R &M
De klok van IJsland, Halldór Laxness, De Geus, 2005****
Het hoeft niet altijd een nieuw boek te zijn om te genieten. Laxness won de Nobelprijs voor Literatuur in 1955 en verzamelaars zullen dit werk ook in een oudere vertaling terugvinden ( de reeks van Pantheon der Nobelprijswinnaars literatuur, uitgiftedatum 1957, Heideland Hasselt). Voorafgegaan door bladzijden vol bespiegelingen over IJsland en de auteur. Op zich al een avontuur.
Tot daar de bibliofiele historiek. Het boek is een wonderlijk avontuur van een lieve, lepe schurk. Hij ontsnapt aan zowat alles en blijft een survivor pur sang. De moeilijke relatie tussen IJsland en Denemarken krijgt hier literaire allures. De hoofdfiguur blijkt ietwat de Robin Hood van IJsland. Het lezen van dit boek leerde me een land kennen dat anders is dan wat toeristen zien of meemaken. Er is een vorm van code, van elkaar begrijpen en onbegrip, van isolement en warmte. Ook het onderscheid in klasse tussen boer en adel en intellectueel blijft verrassend actueel.
Zeer mooi en vermakelijk geschreven. Alvast een aanrader voor wie IJslandvaarder wil worden in 2023.
Het voorval, Annie Ernaux , arbeiderspers, 2004****
De jaren, Annie Ernaux, arbeiderspers, 2020***
Nog een Nobelprijswinnaar voor Literatuur; ditmaal liep deze Franse auteur in de kijker (2022). Onbekend is onbemind dus… lezen maar. Het was wat mij betrof een eerste kennismaking met Ernaux. Ik las van haar twee boeken, in volgorde zoals in de titel hierboven aangegeven.
‘Het voorval’ vond ik een accuraat, bijna klinisch boek over een jonge vrouw die kiest voor een abortus. Deze historie (want geen fictie maar autobiografisch) speelt zich af in de jaren ’60 in Frankrijk. Vrouwen waren toen nog geen baas in eigen buik en ja, ‘l histoire se répète gezien bepaalde internationale evoluties. Hoe Ernaux beschrijft wat haar twijfels waren, haar ervaringen, haar zoektocht naar betrouwbaarheid zowel bij de vader als bij de engeltjesmakers… is huiveringwekkend. Hier is een vrouw aan het schrijven die én kan schrijven én weet waarover ze het heeft. Intimiteit op afstand volhouden. Je moet het kunnen.
Dus begon ik met heel veel verwachtingen aan ‘De jaren’. Het magnus opum van Ernaux aldus de pers. Nu ja, stel je geen turf voor. Het boek beslaat in deze vertaling zo’n 228 bladzijden. Leest vlot door en voor wie een paar of meer grijze haren heeft of haren mist, zal soms met de glimlach lezen. Maar niet meer dan dat. Vermakelijk, herkenbaar, een soort van tijdloze 100 in boekvorm. Maar hier ontbrak voor mij de ziel, de vrouw achter de pen. Dit kon door wie dan ook geschreven worden die ietwat kon schrijven en er een dagboek op nahield. Het boek kon mij niet zo bekoren. Er zijn er andere, ook door vrouwen met geestdrift en moed geschreven, die evengoed de nobele prijs verdienen. Waarom niet de auteur die hierna volgt?
Het schaarse licht, Nino Haratischwili, Meridiaan Uitgevers, 2022****
Altijd is het bekend en altijd is het vreemd als je deze auteur leest. Het voelt westers aan maar toch een tikkeltje anders. Het voelt Slavisch aan en toch niet helemaal. Georgië is een kruispunt van culturen. Rijk aan historie, enorm qua natuur en vriendelijk voor wie dit land bezoekt. Het is de derde roman van deze auteur en net als de twee andere vrij beklijvend en niet vrijblijvend. Altijd is er de toon van agressie, van onderdrukking, van tegen beter weten in proberen beter te doen en niet weten of dit naderhand lukt. Gebroken levens, gebroken harten en een totaliteit van leven.
Deze roman verhaalt het leven van vier vriendinnen. Aarzelend in het ontmoeten, splitsend in het leven dat volgt. Niet alleen uit eigen wil maar ook door politieke omstandigheden. Politiek die altijd ingrijpt en individuele levens tekent. Dat is altijd de teneur bij Haratischwili. Raar maar waar, maar dit keer is het epicentrum van het verhaal Brussel, Bozar. Hier vinden drie van de vier vriendinnen zich terug bij een fototentoonstelling van de vierde vriendin, een fotografe die overleden is.
Beetje bij beetje wordt het verhaal opgebouwd en de auteur schrijft eenvoudig naar het hart. Alles leest als een trein. Soms iets te breedsprakerig wat de aandacht doet verslappen na 400 bladzijden. Maar op het eind is het weer verslinden en verbijsterd achterblijven. Alles passeert de revue. Georganiseerde misdaad, generatiekloof, hartstocht, haat, liefde in alle vormen, terreur en het zoeken naar contact.
Haar vorige twee boeken gaf ik vijf sterren. Deze vier. Omdat er een dip is van 100 bladzijden in een boek dat toch zijn tijd vraagt. Toch staat het buiten kijf; deze vrouw schrijft met hart en weet waarover ze praat.
Sleutelwoorden, Louise Erdrich, Spectrum, 2022***
Dit boek leest herkenbaar en blijft vreemd. De VS is ons niet zo vreemd. Rassenhaat, absurditeit à la Trump en een noord-zuid verdeling die de VS blijft verdelen. Maar de ‘sleutel’figuren in deze roman zijn meer dan dat. Zij leven in een cultuur die de hunne niet is en waar ze toch zaken doen. In dit geval een boekhandel runnen. Op zich een mooi uitgangspunt maar dan begint het vreemde. Een gestorven klant komt spoken en zet het leven van de hoofdfiguur Tookie ondersteboven. Je wordt lezend ondergedompeld in de Indiase cultuur.
Magie en realisme. Aspecten die worden gekoppeld met het actuele beeld van een pandemie én de moord op George Floyd. Opeens ontstaat een verwevenheid tussen de hoofdfiguren en keiharde realiteit. Soms moeilijk te volgen. Op een of andere manier voor mij zelfs een cultuurshock.
Los van deze vreemde koppeling lees ik hier een auteur die fantastisch schrijft. Fantastisch dan in alle betekenissen van het woord. Haar boek ‘De nachtwaker’, waarmee ze de Pulitzerprijs 2021 won, ligt nog klaar om te lezen.
Met alle respect, maar ik schakel toch even een ontwenningsperiode in om een van de volgende maanden daaraan te beginnen.
De jongen, de mol, de vos en het paard, Charlie Mackey, Kokboekencentrum, 2022****
Iedereen zoekt iets en allen helpen op hun manier. Het klinkt melig en het blijft ietwat kleverig hangen. Toch is het een mooi gebracht verhaal omdat we soms vergeten hoe we, ondanks alles, willen helpen. Ontroerend maar vrij strak gebracht. Geen felle kleuren. Het verhaal blijft in tinten van grijs, blauw, wit, bruin. Dat is wennen voor het jonge volkje.
Maar het verhaal neemt je op sleeptouw. Soms ook met verrassingen. Een boom die lijkt op een taart? Dat kan. Een paard dat kon vliegen maar niet langer durfde omdat andere paarden jaloers waren. Dat kan.
Uiteindelijk vindt de jongen een thuis. Melig? Absoluut. Te doen? Absoluut.
Jammer misschien dat de teksten in een kalligrafie worden gezet waardoor het boek eerder geschikt is als voorleesboek. Eigenlijk kon het ook een leesboek worden. Dat is een gemiste kans. Anders gaf ik dit boek zeker vijf sterren. Het boek werd verfilmd. De vertaling is van Arthur Japin.
Fictie spannend
Luister naar mij, Tess Gerritsen, The house of books, 2022***
Het meest recente boek over het duo Isles en Rizzoli waar de vorige verhalen goed waren voor wereldwijde bestsellers. De ene is rechercheur en de andere patholoog-anatoom. Voor mij het eerste wat ik las van Gerritsen.
De stijl is vlot, de intrige goed opgebouwd en de personages correct genuanceerd neergezet. Kortom, dit boek leest als een trein en je leest dit boek dus best op een trein, in een wachtzaal of een nachttrein als je de slaap niet kunt vatten.
Goed gedocumenteerd, dat wel. Maar de oppervlakkige en doorzichtige stijl van schrijven maakt er een soort weekendfilm van. Leuke entertainment. Niet echt literatuur.
Ik vind bv. Patricia Cornwell dan stukken beter.
De Kremlinfluisteraar, Giuliano da Empoli, Atlas Contact, 2022*****
Wat betreft dit boek kunnen meningen verschillen. Is dit fictie? Is dit research van het beste wat journalisten kunnen geven? Feit is dat wie denkt dat dit een whodunit is, een soort paardenfluisteraar in Rusland met de nodige emoties, is eraan voor de moeite. Dit is een vreemd boek over een land dat enerzijds dichtbij en anderzijds zo ver van ons afstaat. Rusland.
De hoofdfiguur is van geen tel. Hij gaat op bezoek en laat de verteller aan het woord tot op het einde. Opgegroeid als theatermaker en tv-producent komt die verteller, Vadim Baranov, terecht in de kringen van de ‘tsaar’ van Rusland. De Vladimir. Hij wordt zijn spindoctor. Hij vertelt en blijft vertellen. De rest is van geen tel. Zijn verhaal is het boek. Niet alles is waar in dit boek. Niet alles is onwaar. Zoals de afkeer van Angela Merkel voor honden waar Poetin haar effectief mee plaagde.
Als lezer twijfel je over afkeer en verbazing. Wij weten zo weinig over een land die met historiek, tradities en geografie zo nauw verbonden is met onze contreien. Het zogenaamde West-Europa ligt niet ver van de Oeral. Alvast minder ver dan de VS. Is Rusland de agressor? Is het Westen en de alliantie hier de bevrijder? Is het toevallig dat deze auteur zijn hoofdpersonage net als Zelenski laat vertrekken vanuit een theaterverleden?
Dit is een boek met roots. Enigszins afgrijselijk realistisch in dit jaar van een heftige Europese oorlog. Tegelijkertijd roept het vragen op. Precies wat goede boeken moeten doen. Kansen geven tot reflectie.
Mooi qua opzet en ook geloofwaardig. Zoiets lees je zelden, zeker als het zo ‘brandend’ actueel is.
De kosmopolitische traditie, Martha C. Nussbaum, Querido Facto, 2022*****
Dit is er terug eentje à la Nussbaum. Altijd starten met de klassieken en voor wie geen klassieke opleiding volgde, is het even slikken en volhouden. Maar belangrijke ethische vragen zijn van alle tijden en je merkt dat de antwoorden op die vragen even aftastend blijven. Dat alleen al zet ons, hypermoderne mens in een supersonische digitale wereld, weer even op z’n plaats.
Het boek is bijna profetisch gezien geschreven nog voor de kwestie Oekraïne, Iran, Afghanistan,… Een van de pertinente vragen die Nussbaum stelt is in welke mate soevereiniteit ‘heilig’ is. Als landen getroffen worden door een ramp zoals overstroming, hongersnood, vulkaanuitbarstingen of aardbevingen, dan komt een systeem op gang voor hulp. Armoede roept medelijden op en dit lijkt logisch en wordt meestal goed georganiseerd op vrij korte termijn. Niemand stelt zich hierbij vragen tenzij de opluchting dat het niet in onze backyard was. Maar als een staat burgers, bepaalde doelgroepen systematisch onderdrukt hetzij etnisch hetzij omwille van religie hetzij omwille van geaardheid hetzij omwille van liefde voor absolute macht dan stelt ‘de’ wereld zich vrij diplomatisch op. Dat is zowat de essentie van dit boek. Volgens Nussbaum is deze diplomatie als ze louter diplomatisch blijft zowat een misdaad voor de mensen die monddood worden gemaakt. Als het gaat om materiële armoede worden grenzen snel overschreden. Als het gaat om wat zich boven de materiële ongelijkheid afspeelt, dan is er de paraplu van soevereiniteit waardoor grote misdaden en ongelijkheden in stand worden gehouden.
Nussbaum is geen filosofe. Ze is ethicus en jurist. En dankzij deze discipline tast zij de grenzen van het mogelijke af. Dit boek zal ik nog herlezen. Voor politici die deze blog lezen: Nussbaum schrijft vlot en verstaanbaar. Geen tijdverlies.
Klein-Brittannië, Lia van Bekhoven, Borgerhoff & Lamberigts, 2022*****
Nooit eerder had ik zo’n plezier met een boek dat grondig graaft in het heden en verleden, cultus en cultuur van een land zo dichtbij. Groot-Brittannië op z’n kantje beschreven met veel leuke zijsprongen. Het leest enorm plezierig weg en auteur Lia van Bekhoven weet waarover ze spreekt. Details zijn helemaal geen behangpapier maar maken net het karakter uit van dit rare land. The Queen was net niet dood toen het boek af was. Ik kan me voorstellen dat de auteur, correspondente voor o.a. VRT, daar even niet zo happy mee was.
Desalniettemin, de vele feiten, het inzicht in de diverse staten binnen dat wat zich ‘verenigd’ heet, is enorm boeiend. Diversiteit is al jaren een feit in dat land. Al is er geen land dat zich meer ‘our country’ noemt. Zo leer je leven met absurde politieke inzichten en blijf je nieuwsgierig van wat zich feitelijk afspeelt ‘behind’ het Kanaal. Monty Python in boekvorm met enige ernst. Being ernest is altijd ‘Wild’ tot in de toiletten van The House of Parliament.
Een absolute aanrader voor wie het nog aandurft dat nauw over te steken!
51 woorden voor sneeuw, Nancy Campbell, Noordboek, 2022****
Met de klimaatopwarming vergeten we wat sneeuw is. Sinds sneeuwstorm Elliot weten ze in Buffalo en omstreken perfect hoe sneeuw kan plezieren en isoleren en dodelijk kan zijn.
In elke taal, in veel culturen blijft de fascinatie voor sneeuw bestaan. Wat zich uit in een zeer diverse woordenschat.
Dit boek verhaalt op 51 manieren wat sneeuw betekent, gaande van Lapland tot Schotland, van Rusland tot China, van Canada tot Nederland, van Hawaï tot Tibet, van Turkije tot… Een woord, en telkens een ander woord voor wat zich vanuit neerslag kristalliseert tot sneeuw of iets sneeuwachtigs. Mooi uitgegeven en eigenlijk een hebbeding.
Campbell puurt ook taalkundig de betekenissen na en hoe ze verwant zijn met het leven van dagen met sneeuw. Daarmee krijg je evengoed een inzicht in cultuur en beleven van natuur en klimaat.
Dit is een mooi seizoensboek.
Gecombineerd met ‘Smilla’s gevoel voor sneeuw’ (P.Hoeg) een lekker warm thuisblijvertje. Of om lichtjes te huiveren kan ook ‘Het ijspaleis’ van Tarjei Vesaas het literaire hart verwarmen.
Annick Vansevenant
voor De Zondvloed Boekhandel/ R &M
Editie mei 2022
Jouw afwezigheid is duisternis, Jon Kalman Stefansson, Ambo/Anthos, 2022****
Gaat het om een predikant? Is de predikant gewoon het alter ego van de hoofdfiguur? Iemand die zijn innerlijke stuurt en hem dan ook letterweg op weg zet in tijd en ruimte? De herinneringen opnieuw tot leven brengt? Dat laat de auteur ietwat in het midden. Maar tijdens deze innerlijke expeditie worden fragmenten van het IJslandse leven met warmte beschreven. Koel maar vulkanisch soms, net zoals het landschap daar. Zelden las ik een boek dat zo hard was voor het leven daar. Zelden las ik een boek dat zo nabij het idee ‘liefde’ en ‘afscheid’ komt. Weinig blijft bestaan, behalve dat landschap, de hardheid van grond, de zachtheid van gestorven geliefden. Maar het bestaan op die grond is wisselvallig, desolaat, hot en cool. Wat mij betreft, een prachtboek en na het lezen weet je nog maar eens: alleen IJslanders schrijven zo over hun land. Een ets op het randje, een schets van schots en scheef. Maar oh zo menselijk in het isolement.
Een boek om traag te lezen en liefst ook zonder storing. Gewoon in een zetel en je tijd nemen. Laten indringen dit indrukwekkend boek. Een beproefde manier van onthaasten.
The anomaly, Hervé Le Tellier, Penguin Random House, 2021***
Nog vijf minuten tijd was er over op de luchthaven. Snel een boek kopen, de voorraad was op want de wachttijd was langer dan voorzien. Snel snel naar een bookshop. Tussen de ‘stationsromannetjes’ die nu ‘airbooks’ heten, snel iets oppikken. De prijswinnaar van Prix Goncourt 2020. Pas na de snelle aankoop had ik door dat het een Frans auteur betrof in Engelse vertaling. Maar goed, als een prijswinnaar uit Frankrijk sjeest door de Engelse vertaling dan zal het oorspronkelijk verhaal ook niet zo geweldig zijn. Enfin, een uitvlucht naar de vlucht die ons te wachten stond.
Het boek boeide zeker. Het verhaal is nogal wijd gezet en dat precies deed me aarzelen voor de vierde ster. Alles begint met een vlucht van Air France die blijkbaar met een paar maanden verschil twee keer landde in de VS, met exact dezelfde passagiers aan boord. Science fiction? Antimaterie? De plot heeft veel gemeen met de bestsellers van Cixin Liu (zie een van de vorige blogs). Wetenschappers en politici, militairen en wereldwijde conferenties proberen te snappen wat de oorzaak is. Intussen worden mensen in quarantaine gezet en benoemd volgens de vlucht als ‘June’ of ‘March’.
Daarnaast is er de confrontatie tussen twee identieke figuren die na een paar maanden in ‘hun’ realiteit die anders is geworden, elkaar ontmoeten. Wat is liefde? Wat is terminaal ziek zijn? Hoe kijk je aan tegen een echtscheiding, tegen incest? Kan de tijd omkeren?
De auteur heeft iets gemerkt van wat nieuw is in onze kosmos. Wat het boek spannend en zeer leesbaar houdt maar toch iets mist van volhouden. Na een heisa en oproepen van personages die wetenschappelijk en politiek bezig zijn, gaat Le Tellier over naar de menselijke confrontatie met hoe jij was drie maand terug. Dat raakt het geheel. Het zijn delen van verhalen die uiteindelijk geen lus meer vinden.
Toch graag gelezen al was het plot rijk genoeg om er iets meer van te maken.
Elisabeth Finch, Julian Barnes, Atlas Contact, 2022***
Ik ben absoluut fan van Barnes. Indien je mij een top 5 vraagt van favoriete boeken dan komt Barnes in zicht. ‘Hoogteverschillen’ als roman. ‘In ogenschouw’ als aparte literaire blik op kunst.
De boodschap is duidelijk. Dit is niet het beste van Barnes. Ook ‘De man in de rode mantel’ vond ik niet op zijn niveau. Laat me uitleggen waarom ook ik dat boek slechts 3 sterren geef terwijl de literaire pers het boek omarmt.
De setting is goed als startpunt. Je krijgt een anglofiele situatie van een leerling (mannelijk) en een oudere teacher (vrouwelijk maar niet te vrouwelijk). Tot daar aan toe. Dat Barnes snedige dialogen kan neerzetten, is niet nieuw. Sommige zijn juweeltjes. Maar het ontbreekt compleet aan een plot. Het gaat om tonen wat hij denkt en weet van parallellen tussen de antieke tijd en heden. Uiteindelijk wil de auteur zijn eruditie tentoonstellen. Dan had hij beter een non-fictie geschreven over wat hij als link ziet tussen zeer vroeger en nu. Maar de prutserij van figuren daartussen lijkt me een zweem van overdreven zoeken om het tot fictie te maken.
De zonden van onze vaders, Asa Larsson, Ambo/Anthos, 2022***
Een turf van 500 bladzijden zonder veel extra ruimte. Een enorme opgave om een thriller op zo’n volume spannend te houden. Dat is dan ook direct het minpunt van dit boek. Er wordt geschreven om te schrijven en sommige delen zijn gewoonweg niet van belang in het geheel van een toch wel boeiende plot.
Zweden is uiteraard een fantastisch land om je te laten gaan in natuur, oude cultuur en vernieuwing die soms desastreus blijkt voor de omstreken van Kiruna, een mijnstad die letterlijk ondergraven werd en inderdaad compleet werd verplaatst. Larsson kent het land als geen ander en hoe zij de zaken beschrijft, zal alle Zweedse en Scandinavische lezers bekoren. Maar een plot maken met een ‘uitgestrekt’ land voor ogen is gevaarlijk. Je verliest je in alles.
Nochtans was de beginfase zeer goed. Uitstekend zelfs. Maar na driehonderd bladzijden begint een en ander zicht te herhalen. Het verhaal stokt, de spanning zakt. Wat me wel bijblijft, is een vanzelfsprekende corruptie die net over de grens naar het oosten gaat. Evengoed een vast thema in veel Scandinavische crimi’s op tv.
Voor mij een goed leesbaar boek. Zonder pretentie.
Autopsie, Patricia Cornwell, Uitgeverij Luitingh-Sijthoff, 2022***
Weeral een boek met Kay Scarpetta, patholoog anatome, in de hoofdrol. Zij maakte dit beroep sexy en is zonder twijfel de best verkochte thrillerserie ter wereld. Terecht. De personages zijn geen helden, hebben hun twijfels en zwakheden al zijn ze misschien stuk voor stuk hoogbegaafd. Dat geldt zowel voor Kay, voor haar nichtje Lucy als voor haar man die topfunctionaris is bij de FBI. Wie nog nooit iets las van Cornwell en graag meegenomen wordt in een spannend verhaal moet zeker aan de Scarpetta-reeks beginnen. Ook dit keer weer een boek van hoog niveau. De dokter keert terug naar haar eerste stek, Virginia. Dan vallen een aantal misdaden samen. Of niet? Wie loopt gevaar en is een moord in een ruimtelab à la ISS mogelijk? Ook Cornwell ontsnapt niet aan de aantrekking van de kosmos. Een nieuw gegeven in het spannende genre.
Een zeer goed boek. Goed aaneengeschreven en geloofwaardig ondanks een gegeven als een ‘ruimtemoord’. Fun verzekerd!
Kruisdagen, Annick Vansevenant, Bibliodroom, 2022
Geen sterren, geen bespreking. Dat zou niet gepast zijn gezien ik zelf auteur ben van het boek. Literaire misdaadfictie met een kat en een kauw in de hoofdrol. De polders als landschapselement. Dorpspolitiek en een bakkerij als actiepunten.
Jouw reacties zijn altijd welkom via De Zondvloed.
Eenling zijn, Rüdiger Safranski, Atlas Contact, 2022*****
We leven in een tijdperk waar individuele vrijheid hoog wordt aangeschreven en elke aanval op die vrijheid wordt verketterd, zelfs als die gebeurt in naam van een of andere religie. Maar zijn we wel individueel bezig? Wat betekent het ‘eenling’ te zijn?
Luisteren naar je eigen stem, je geweten, het goddelijke woord? Safranski neemt de lezer op bevattelijke wijze mee door eeuwen nadenken over het eigene en het sociale. Figuren als Luther, Kierkegaard, Michel de Montaigne, Heidegger, Hannah Arendt, Sartre, Jünger,… worden belicht vanuit de vraag hoe zij als individu omgingen met de massa, de maatschappij, het sociaal engagement, het geloof. Uiteindelijk vindt Safranski zich best terug in een zinsnede van Ernst Jünger: “Het gaat om de ‘zijnsverdichting’ die je ervaart wanneer je besluit ‘uit de statistiek’ te stappen en je eigen karakteristieke existentie te grijpen. Daarbij wordt beslist ‘of hij zijn zo-zijn hoger waardeert dan zijn er-zijn’.”
Jammer dat Safranski vooral terugblikt op een vrij actueel thema. Met nieuwe communicatiemedia, zo schrijft hij in een slotbeschouwing, zijn diverse podia ontstaan voor zelfexpressie die bijval zoekt op het wereldwijde web. Influencers en followers. Een boeiende thematiek wat betreft de vraag hoe we ‘eenling’ blijven in ‘social’ media. Daarover heeft hij het niet. Typisch Safranski overigens; de geschiedenis van denken uitpuren tot vragen van nu. Oplossingen biedt de auteur niet. Wel worden vragen aangereikt die verder gaan dan een muisklik.
Relatief gemakkelijk om te lezen. Je hoeft de diverse denkers en filosofen niet goed te kennen, de lijn is goed te volgen en wordt ook per niche samengevat.
Gastvrijheid, Peter Venmans, Atlas Contact, 2022****
Alweer een boeiend essay van Venmans. Eerder las ik van hem ‘Over de zin van nut’ en ‘Het derde deel van de ziel’. Hij schrijft over filosofie zoals je buur zou praten over het weer vandaag. Entertainend, duidelijk en met kennis van heden en verleden. Geen Heideggeriaanse overvloed waar je zin per zin moet analyseren en drie keer herlezen om te begrijpen wat er staat. Dat maakt dat een lezer zich gastvrij ontvangen voelt en al lezend kan meedenken met de auteur wat best goed is om de geest wat aan te scherpen.
Gastvrijheid is een oud begrip en blijft verbazingwekkend actueel. Venmans begint met Odysseus en hoe hij op zijn zwerftocht werd ontvangen, soms hartelijk, soms met tegenzin en soms listig. Dat antieke verhaal maakt veel duidelijk. De rol van gast en gastheer of -vrouw, de verwisselbaarheid van die rollen, de hartelijkheid én de regels én de afstand die gelden, het in acht nemen van discretie, de tijdelijkheid. Elementen die hij dan verder uitspit naar o.a. een aantal religies waarbij het christendom toch wel centraal staat. De katholieke West-Vlaamse geboortegrond van de schrijver is niet volledig uit te wissen al spaart hij zijn kritiek niet op het instituut kerk. Uiteraard ontbreken filosofen als Kant, Levinas, Sartre, Weber, Ahrendt en (in de rand) ook Sloterdijk niet. Leuk wordt het als hij hostis en hospitality vergelijkt. Is een gast ook niet altijd een beetje vijand? Het woord ‘gastvrijandigheid’ was voor mij nieuw en wordt hier goed belicht. Massatoerisme, migratiethematiek en het mogen beschikken over een privéleven maar geen recht hebben op rechten. In die zin ook een confronterend boek. We gaan achteloos om met anderen en zijn gastvrij voor wie wederkerig gastvrijheid en diensten betoont. Wat is het verschil tussen gastvrijheid en netwerken? Een boeiende vraag.
De auteur stelt meer vragen dan hij beantwoordt. Eigen aan filosofen, vermoed ik. Maar in elk geval zet het aan tot reflectie. Wie laat ik toe over mijn drempel en in welke mate wil ik daarin risico’s nemen?
Voor CD&V zou dit een mooi startpunt zijn naar diepgang met brede visie.
Snuit! Lekker buiten, Koen Kohlachter en Floortje Vantomme, Houtekiet, 2022*****
Ja, spelen buiten maakt je vuil. Ja, er zijn soms rare beestjes. Ja, het kan soms moeilijk zijn of geduld vragen. Ja, het is avontuurlijk en soms ben je als (groot)ouder te snel bang en rem je voortdurend dat prikkelend gevoel van spanning af.
Dit is een prettig doe-boek voor ouders met jonge kinderen. Leren ravotten, de natuur ontdekken en veel weetjes opsteken over wat je op een plaats kan zien of ontdekken. Exploratie tot en met het achterwerk. Want zelfs daarover vind je een bladzijde: welke plant is het beste toiletpapier? Grappig maar ook wel educatief. Want zo zoek je samen naar soorten en merk je de zachtheid en stekeligheid. Zintuiglijke ervaring voor vrij primaire behoeften… Het boek is ook een kijkboek waarbij de ‘saaie’ bladzijden voor grote mensen alle praktische info geven. Maar alle andere bladzijden geven heel wat tips met grote afbeeldingen waardoor het boek ook triggert naar meer en QR-codes geven dan weer een portaal naar spotify voor planten of dieren. Alvast een groot verschil met de rechttoe rechtaan wandel- en fietsboeken die Natuurpunt eerder meegaf wanneer je lid werd. Prima ook dat een grote uitgeverij hier steun geeft waardoor een breder publiek kennis kan maken met waardevolle natuurgebieden.
Op z’n minst 20 goede tips om in Vlaanderen vriendelijk de natuur te verkennen. Natuurlijk avontuurlijk. De natuur is aaibaar als wij vriendelijk blijven… En wie als kind houdt van de natuur, blijft die herinnering houden op de lange duur!
Zeer mooi en bruikbaar.
Annick Vansevenant
voor De Zondvloed Boekhandel/ R &M
Editie maart 2022
Land van sneeuw en as, Petra Rautiainen, Meridiaan Uitgevers, 2022*****
Behoorlijk bevreemdend om dit boek te lezen net terwijl een oorlog tussen Rusland en Oekraïne uitbreekt. Finland zweeft al decennia lang tussen Oost en West. Dit boek vertaalt op een literaire manier de historiek in het noorden van dat land, op het einde en net na de Tweede Wereldoorlog. De auteur zweeft, met een paar jaar verschil, tussen een totaal ander landschap en een andere politieke realiteit. De Duitsers kopieerden de tactiek van de verschroeide aarde in Finland, Lapland. Vandaar ook de titel. De ‘echte’ Finnen doen er alles aan om hun verleden te verzwijgen en verachten de Sami-bevolking.
Boeiend en beklijvend als uitgangspunt. Maar de auteur slaagt erin om emoties en gebeurtenissen adembenemend koel en sereen neer te zetten. Als de damp van een eland. Mooi van structuur, clean van tekst, scherp op snee. Een boek naar mijn hart dat bovendien nog spannend is.
Het eiland van de verdwenen bomen, Elif Shafak, Nieuw Amsterdam, 2021****
Een saga zonder weerga. De splitsing tussen Turks en Grieks op het eiland Cyprus. Uiteraard is er een romance tussen een Turkse en een Griek. Zoals de titel doet vermoeden, ontmoeten ze elkaar vaak onder een vijgenboom.
Het lijkt op een scenario voor een soapserie. Maar de auteur overstijgt gelukkig met talent de valkuil van de stationsroman. De personages zijn goed gezet, de vijgenboom krijgt een stem en het verleden en heden een brug. Vlot, toegankelijk, veel emoties en perfecte stijl. Intussen leer je veel over vijgenbomen en vijgen. Al waren de recepturen in het verhaal voor mij erover en stoorden ze het leesdebiet.
Het dubbelleven van Melenti Maschoelia, Dato Turashvilli, Cossee, 2021****
De namen van het boek en de auteur spreken voor zich. Georgië. Tbilisi. Maar uiteindelijk speelt alles zich af in Nederland. Een ietwat vreemde dialoog tussen twee Georgiërs die elkaar zoeken en niet vinden. Het zoeken heeft te maken met de oorlog. Wat deed de grootvader van de ik-figuur? Wie was zijn lief in Nederland? En wie is zijn sparringpartner daar ergens op een eiland in Nederland? Wat hebben zij gemeen? Hebben ze überhaupt iets gemeen? Het heen en weer is als een veerboot vol verwachtingen en onbegrip.
Het boek leest niet zo gemakkelijk maar is wel een heerlijke manier om Nederland te zien door ogen van mensen uit Georgië. Humor en verrassingen doen verder lezen. De plot is soms wat zoek.
Het atelier, Sarah Hall, Ambo/Anthos,2022***
De pandemie is een inspiratiebron, zo blijkt. Ook in deze roman van Sarah Hall van wie ik ‘De komst van de wolven’ een topper vond. Benieuwd dus naar de insteek van haar laatste roman. Schrijven kan Hall. Ze zet het goed en mooi neer. Toch ontbreekt iets. Ik las het opnieuw. Wat stoorde me? Waarom vond ik het niet schitterend? De personages zijn geloofwaardig, de structuur zit goed ineen en wat zij meemaken, is min of meer herkenbaar.
Uiteindelijk ging het bij mij om ‘overdrijven’ of ‘overdreven’. Alles is geloofwaardig op zich, maar samengelegd, wordt het een teveel. Een boek op toppen van de tenen. Het mist een zool.
De weg naar buiten, Arthur Schnitzler, Borgerhoff & Lamberigts, 2021****
Fantastisch mooi uitgegeven. Op zich dus een hebbeding. Ik kende de auteur louter van een historische beschouwing bij monde van Peter Gay (‘De eeuw van Schnitzler, de opkomst van de burgerij in Europa’, De Bezige Bij, 2002). We hebben het dus over Wenen ten tijde van de fin de siècle. Le beau monde. De tijd van zuchten en kreunen, van een romantiek op zijn einde, van nieuwe wetenschappelijke inzichten die later in de eeuw de wereld op z’n kop zal zetten.
Auteurs van nu zouden de plot beschrijven op zo’n 45 bladzijden. Het verhaal heeft dus niet veel omhanden en dat is precies ook wat de vele hoofdfiguren tekent: tijd vullen met niets doen en doen alsof je iets doet. Dat maakt het boeiend. Omdat de Schnitzler erin slaagt om de culturele decadentie van dit burgerlijk milieu hoogstaand te brengen. Hoe wat gezegd wordt, verschilt van wat gedacht wordt. Hoe verlangens een compleet andere veruitwendiging krijgen wat tot misverstanden aanzet. Dat maakt van het boek een icoon van de tijdsgeest. De vijfde ster ontbreekt omdat midden in het boek de verveling toeslaat. Of was dat net de bedoeling? De verveling als uithangbord van mensen die niet veel moeten doen behalve wat palaberen om het zout op hun patatten te verdienen?
Het kamermeisje, Nita Prose, Ambo/Anthos, 2022****
Een rijke gast wordt vermoord in een chique hotel. Het kamermeisje Molly wordt ondanks haar bijna autistische correctheid betrokken in misdaad en moord. De auteur geeft blijk van een goede kennis van het hotelwezen en wat er achter de schermen gebeurt qua organisatie. De setting is verrassend en ook prima weergegeven. Soms neigt de beschrijving van Molly naar het karikaturale. Haar manie voor netheid met iets te veel kleur in de verf gezet. Dat verlaagt het niveau van dit boek. Maar sowieso is dit werk een heerlijke doorlezer met een plot die tot op het einde verrassend blijft. Een beetje te veel happy end, maar goed, in deze wereld mag iets al eens goed eindigen…
Hoe meester Verbiest Joriske werd, mijmeren over zorg. Trees Coucke, Bibliodroom, 2021****
De pandemie maakte duidelijk hoe belangrijk ouderenzorg is. Niet alleen om het voorkomen van een ‘overdosis’ aan sterfgevallen maar ook over ethische kwesties zoals isolatie, bezoekrecht weigeren, vrijheid en afhankelijkheid van beslissingen boven het hoofd van een bewoner gemaakt…
De auteur is sinds jaren geëngageerd in nadenken over hoe je zorgethisch nabijheid kunt creëren. Ze was medeoprichter van sTimul, een zorgethisch lab dat intussen een vaste waarde is geworden in de opleiding van verpleeg- en zorgkundigen.
Het boek staat bol van herkenbare voorbeelden. De titel is er een van. De hoofdstukken zijn ingedeeld volgens ‘waarden’ die iedere mens belangrijk vindt maar opeens in ouderenzorg weinig en soms niet meer van tel zijn. We hebben het o.a. over empathie, schrijnende afhankelijkheid, betutteling, waardigheid, erkenning, schaamte, medelijden,… Geen hoogdravende theorie maar steeds de opdracht je als lezer (of als zorgverlener) te verplaatsen in de (bejaarde) zorgontvanger. Behoorlijk confronterend hoe jongere, gezonde mensen aankijken tegen wie minder gezond op hoge leeftijd aandacht vraagt als mens.
Dit boek is een must voor teams binnen woonzorgcentra om hiermee aan de slag te gaan. Peer review lijkt me op basis van dit boek een best haalbare kaart en kan zeker een blikopener zijn. Aanbevolen!
Verdwaald in de werkelijkheid, Hans Plets, Sterck & De Vreese, 2022***
Volgens de achterflap is Plets iemand als Aristoteles; fysicus, sterrenkundige en filosoof. Een wetenschapper die ‘samenbrengt’ wat in zoveel verschillende disciplines sinds drie eeuwen sterk uit elkaar is gegroeid.
Benieuwd dus naar de verklaring van de ondertitel van het boek: ‘De mens op zoek naar zijn plaats in de kosmos’. De historische en wetenschappelijke omwentelingen zijn echt goed uitgelegd. Zonder voorkennis kom je met aandachtig lezen tot Deel 4 en nog iets verder. Dan heb je al 66% van het boek goed verteerd. Dit deel verdient vijf sterren. Omwille van de klaarheid, de historische inbedding, de filosofische oorzaken of gevolgen.
Eenmaal je start met quantumtheorie dan wordt het moeilijker voor veel lezers. Maar dat is ook precies wat het is; het gebrek aan een visuele mindview op de werkelijkheid omdat die beschreven wordt in een zeer wiskundige taal. Inderdaad vreemd en bevreemdend.
Uiteindelijk had ik de meeste moeite met het slotwoord. Omdat, na alle correcte uitleg, de auteur opeens het religieuze terug bovenhaalt. Dat deed mij denken aan het boek van Hans Küng (‘Bestaat God?’). De theoloog fileert historisch alle evoluties correct om dan in een paar bladzijden aan te halen dat niets het geloof kan neerhalen. Precies die ervaring had ik met dit boek.
Wat we niet weten, kan meer doen vermoeden en laat ruimte voor religie. Aansluiting houden, aldus de auteur, in zoverre die niet strijdig zijn met wetenschappelijke bevindingen en de stand van zaken op heden. Een rare slotzin. Het doet mij denken aan Oude Belgen en hun angst voor onweer.
De slimste vogelgids, zomereditie, Jan Rodts, Houtekiet, 2022*****
De vogelgidsen van Rodts vinden hun markt. En terecht. Een andere manier van opzoeken, een opsporen van lookalikes en behoorlijk wat achtergrond over de vogel en zijn manier van doen. Nu is er een nieuwe zomereditie op de markt die effectief een gat in de markt vult. Want dankzij een QR-code kan je ook de zang, gekwetter of gekras van een vogel horen. Dat is een enorme winst. Een vogel hoor je soms eerder dan je die ziet. Zeker in de zomer als het bladerdak vol groen kleurt. Frustratie alom. Wat hoorde ik en zag ik niet?
Dit boek helpt je enorm om de communicatie van vogels beter te snappen en te herkennen. Het maakt de observatie achteraf ook meer correct. Goede trouvaille!
Paradijsvogels in cultuur en natuur, diverse auteurs, Sterck& De Vreese, 2022*****
Er zijn veel soorten vogels. Bij ons heb je veel kauwen, kraaien, eksters, mezen en houtduiven. Behalve de mezen zijn deze vrij monotoon van kleur. Geen wonder dat je verbaasd kijkt naar een boek over paradijsvogels. Dat zoiets bestaat! Dat ze, dankzij bescherming, min of meer de praalzucht van mensen hebben overleefd. Want ja, de mooie veren van paradijsvogels waren fashion in heel veel continenten.
De mooiste afbeeldingen van ‘Birds of Paradise’ van Sharpe (eind 19de eeuw) krijgen een prominente plaats in het kijkboek. Evengoed interessant vond ik hoe door de jaren heen, paradijsvogels in kaart werden gebracht, op tekening werden gezet en uiteindelijk ook inspiratie gaven voor heel veel kunstwerken. Op die manier leer je ook hoe drukkunst ons vogels leert herkennen. Hoe kunstenaars vogels als inspiratiebron zien. In dit geval dus paradijsvogels.
Een mooi, leerzaam boek. Een echt hebbeding.
Gelezen XIX
Annick Vansevenant
voor De Zondvloed Boekhandel/ R &M
Editie juli 2021
Domein van licht, Yuko Tshushima, De Bezige Bij, 2020 ***
Dit boek is niet nieuw. De Japanse auteur, overleden in 2016, schreef het werk in 1979. In 1990 werd het vertaald en verdween onder het stof. Maar opeens kreeg het boek een tweede leven en scoort het werk internationaal hoge ogen. Een jonge vrouw, net gescheiden, verhuist samen met haar tweejarig dochtertje naar een appartement in Tokio. Zorg combineert ze met werk in een drukke samenleving. Haar nieuwe leven wankelt tussen hoop, eenzaamheid en verdriet. De taal is glashelder en ondanks de emotionele toestanden soms vrij hard. Een scala aan gevoelens onder een Japans masker, zo zou je dit kunnen beschrijven. Daarom voelde het voor mij wat vreemd aan. Vervreemdend eigenlijk. Maar de mooie stijl en de intieme inkijk in de Japanse manier van hoe men daar met elkaar omgaat, vond ik zeer boeiend.
Klara en de zon, Kazuo Ishiguro, Atlas Contact, 2021*****
De eerste roman van de auteur sinds hij in 2017 de Nobelprijs voor de Literatuur won. En wat voor een! Zeer toegankelijk, diep menselijk en toch met een verhaal waar robots, Kunstmatige Vrienden of Vriendinnen, de hoofdrol spelen.
Klara wordt de Kunstmatige Vriendin van Josie. Of beter: ze wordt de Uitverkorene van Josie om haar thuisrobot te zijn en dat stemt Klara blij. Ze is niet de beste robot, zo beseft ze, maar bezit een flinke link om emoties te onderscheppen en daarop in te spelen. Ze is m.a.w. geen techneut als robot, eerder een emotionele tolk. Klara wordt gekocht en heeft de zon nodig om zichzelf op te laden. Anders verzwakt ze. Dat verklaart de titel, technisch dan.
Maar door de ‘ogen’ van Klara, camera’s die elk vlak nauwkeurig ontleden naar uitdrukking, toonhoogte, expressie, beweging… krijg je een spiegelbeeld van menselijk gedrag in een maatschappij die concurrentieel is ingesteld. Bijna onmenselijk is. De vraag is dan ook, naarmate het boek vordert, wie mens is en wie als robot fungeert. Klara of de mensen die ze probeert te snappen, gadeslaat, anticipeert? Klara leeft niet op zonne-energie; ze geeft ook klaarheid. Ze is een zon in huis.
Mooi van taal, zeer vlot leesbaar. Ontroerend en een einde dat je wel verwacht maar niet wenst voor Klara. Het mooiste boek van deze blog. Zeer sterk aangeraden!
Praat met mij, T.C. Boyle, Meridiaan Uitgevers, 2021****
Van Boyle las ik vroeger ‘Na de barbarij’ (2011). Een roman die ik graag las. Benieuwd dus naar zijn laatste roman die een actueel thema bespeelt. De vraag of dieren ons begrijpen en of wij met hen kunnen communiceren, een relatie kunnen opbouwen vergelijkbaar met de intermenselijke relaties die we kennen.
Jarenlang werd o.a. op chimpansees in die zin geëxperimenteerd. In dat milieu speelt zich deze roman af. Sam, een jonge chimpansee, lijkt de verwachtingen in te lossen. Aimee, een naam die wellicht niet toevallig gekozen werd, biedt zich aan om zich over Sam te ontfermen. Er ontstaat een nauwe band tussen die twee.
Het dierlijke van Sam in combinatie met het naïeve karakter van Aimee creëert verrassingen maar wordt stap na stap catastrofaal. Dier en mens blijken anders te reageren, anders te ageren ondanks een apart soort hartstocht. De kloof wordt groter. Of wil Boyle nu precies het omgekeerde beweren en aantonen dat onze menselijke samenleving absoluut niet tolerant, niet humaan ageert, ten aanzien van slimme beesten?
Feit is dat het boek tot nadenken stemt. Over onze rol in een totaliteit van natuur die ons nabij is, ons doet leven en altijd vreemd blijft? Wie krijgt een plaats? Welk dier? Welk soort mensen?
Spannend maar niet ontspannend. Maar goed, dat kun je van Boyle ook niet verwachten. Een topper.
De stemmen van de Pamano, Jaume Cabré, Meridiaan Uitgevers, 2021****
Een turf van een boek. Een kleine zevenhonderd bladzijden die zowat een halve eeuw overspannen. Dat betekent uitgronden, werken in de diepte. Cabré, Spaanse auteur, neemt als centraal thema de Spaanse Burgeroorlog en het fascistisch regime dat decennialang het politieke en sociale leven bepaalde in zijn land. Een aparte kijk van een Spanjaard op een zeer ‘apart’ historisch Spaans tijdperk. De actuele vertaling ligt voor het grijpen.
Maar het boek is een roman en de figuren die een belangrijke rol spelen zijn allemaal goed neergezet en geloofwaardig. Alles start met een ogenschijnlijk onschuldig bezoek aan een school waar een journaliste iets wil over schrijven. Ze vindt de dagboeken van een onderwijzer. Een man die meewerkte met het linkse verzet als spion, als informant, gezien zijn goede band met de fascistische burgemeester. Iets wat hij verborgen hield ook voor zijn vrouw, voor alle dorpsgenoten. Tot de dagboeken het daglicht zien, jaren later. Dagboeken gericht aan zijn dochter voor wie hij een eerlijk testament van zijn leven wil nalaten. Een ingewikkeld complot van leugen, liefde, verraad, ongeloof en daarbovenop een vertaling naar leugen, liefde en (on)geloof nu.
Het enige wat mij wat stoorde waren de soms ellenlange historische gegevens van dynastielijnen, soms bladzijden lang namen van neven, nichten, ouders, grootouders, betovergrootouders,... Daar stokt het verhaal soms.
Het boek is mooi omwille van de duale lijn, het vertolken van hoe een burgeroorlog jaren later een klein dorp blijft storen en contacten wantrouwig maakt, hoe mensen liegen en bedriegen en soms toch als held worden uitgeroepen. Zowel links als rechts.
De tweede plaats, Rachel Cusk, De Bezige Bij, 2021***
Cusk veroverde ons land met de vertaling van de romantrilogie Contouren. Volgens recensenten zou dit boek teruggrijpen naar haar oorspronkelijk oeuvre. Diepgaande psychologie. Ik was benieuwd.
Haar verhaal speelt zich af in een ‘Murdoch-setting’. Vrij beperkt gelokaliseerd, als je de inleiding even buiten beschouwing laat. Een landhuis met een buitenhuisje waar het vrouwelijk hoofdpersonage een schilder uitnodigt. Maar niets loopt zoals verwacht. De schilder brengt ook een mondaine vriendin mee, een ietwat ongeleid projectiel die ook de dochter van het hoofdpersonage op sleeptouw neemt. Dat wekt onbegrip, wrevel, jaloezie maar ook nieuwsgierigheid op.
Diverse relationele banden, manieren van zijn en praten, doorkruisen elkaar, beïnvloeden elkaar en leiden meestal tot scheuring en disharmonie.
Het mooiste in het boek vond ik de strijd van een moeder om haar dochter (weer) voor zich te winnen. De angst om te verliezen, het risico om alles te verliezen als je ook nog die ene persoon verliest.
Soms was de psychologie, voor mij althans, soms te ver gezocht. Ik begreep niet alle gedachtesprongen. Daarom ‘slechts’ drie sterren: een sterk uitgangspunt, een goede schrijfstijl maar de psychologie, die uiteindelijk de motor moet zijn van het boek, overtuigde me niet compleet.
De dood van Francis Bacon, Max Porter, De Bezige Bij, 2021****
Max Porter is een schrijver des doods. Het boek ‘Verdriet is een ding met veren’ (2016), vond ik een superieure literaire neerslag van een rauw rouwproces.
Nu gaat het over Francis Bacon op zijn sterfbed. Niet de filosoof en wetenschapper uit de 16de eeuw, maar wel de kunstschilder die leefde in de 20ste eeuw en aan wie Centre Pompidou in 2020 een fantastische retrospectieve wijdde.
Het boek telt slechts een 75-tal bladzijden en dan nog op grote interlinie en klein formaat. Het zijn sprokkels van herinneringen, verzuchtingen en verlangens van de homoseksuele Bacon die dacht zijn geliefde te zien aan zijn sterfbed maar slechts zijn zuster ziet opdagen. Niet dat het met zoveel woorden wordt gezegd.
Vertalen wat een stervende denkt. Doodziek. Vreemde associaties.
Dit boek kon me bekoren omdat ik zelf van de werken van Bacon houdt. Zonder die herinneringen aan een aantal doeken, begreep ik van dit werk weinig. Gouden raad: bekijk de werken van Bacon. Lees iets over zijn relatie met een bokser en lees dan Porter. Zijn manier om een lege canvas met gedachten te vullen, is grandioos.
Roeivlucht, Mark van Tongele, Atlas Contact, 2021****
Mark van Tongele studeerde geneeskunde. Dat merk je zijdelings op en dat intrigeert me ook als lezer (en wetenschapper van opleiding). De combinatie van wetenschap en literatuur biedt heerlijke dimensies.
Roeivlucht is de baltsvlucht van de zwarte stern. Een spitse, snelle en mooie meeuwensoort die je vooral in de wintermaanden kan aantreffen aan de kust van West-Europa. ’s Zomers maken ze lawaai in het hogere noorden van ons continent.
Kustwoorden zijn niet vreemd in deze poëzie. Samen hangend met wind en plezier van wind in de zeilen. Soms iets cynisch maar meestal opgewekt als de kreet van de stern. Met een kwinkslag, een wingspan.
Nee, ik heb niet alles gelezen van deze bundel. Ik blader door gedichten. Soms lees je er een meerdere keren, en soms vind je dan een nieuwe. Ik lees ze meestal bladerend van achter naar voor. En blijf hangen. Zoals sternen kunnen.
Heerlijk natuurlijk werk. Zo licht van toon, zo intens van constructie.
Vluchtweg, Jet van Vuuren, Ambo/Anthos, 2021****
Een thriller die zich afspeelt in Friesland. Twee zusjes met familie aan het varen op een meer. Een zusje verdrinkt, het hoofdpersonage houdt er een trauma aan over. Tot ze door een tante wordt opgeroepen om het huisje van haar vader zaliger te betrekken, vlakbij datzelfde meer.
Dan komen herinneringen boven en dan ontstaat een nieuw verhaal. Wie niet houdt van oer-hollands laat dit boek best achterwege. Maar de plot zit goed in elkaar, de thema’s zijn actueel, de zijsporen verwarrend. Precies wat een goede thriller nodig heeft om te boeien. En ja, ik heb het in een ruk doorgelezen op een lazy Sunday.
Ideaal voor wachttijden in vaccinatiecentra of om autofiles, luchthavenperikels... te verteren.
Het geheim van Raven Hall, Emma Rous, Uitgeverij Luitingh-Sijthoff, 2021***
Eerst dacht ik: dit is een copy paste van een film die ik jaren geleden zag. Mensen krijgen een uitnodiging om naar een afgelegen hotel te gaan, ergens in Engeland. Iedereen wordt afgezet en dan begint het spel van wie is wie. Er vallen een paar doden, mensen verdwijnen van de radar.
Maar het boek krijgt langzamerhand meer karakter. Wie is wie en wie was wie vroeger? En dan komen onverwachte wendingen toch nog naar een climax. Naderhand worden figuren beter getekend en krijgt het verhaal ook schwung.
Zeker een goed vakantieboek. Verwacht er niet meer van.
Wallonië en de Ardennen, Kristien Hansebout, Sterck & De Vreese, 2021****
Voor mij ligt een turf van 420 bladzijden. Gewicht: 1475 gram. Dit is dus geen werk om in je rugzak te proppen wil je het zuiden en oosten van ons land verkennen. Dit boek is een topper qua voorbereiding. Het is een naslagwerk met veel doe-dingen.
Wat wil je zien? Wat wil je doen? Waar wil je iets doen? Waar is iets te zien? Waar kan je lekker eten? Waar wil je verblijven? Op dat punt is dit werk een unicum. Het is geografisch grondig. Met download wandelingen en fietstochten.
We namen de proef op de som in Namen, onlangs. We volgden het advies van de auteur. De referenties naar resto’s en hotels zeker goed. Musée Félicien Rops zeker een aanrader. Maar over het nieuwe Delta, prachtig gelegen met continu veranderende actuele kunst werd met geen woord gerept.
Dit boek is een ongelooflijk boeiende prestatie. Over de helft van ons land. Mooi uitgegeven. Schitterend om een start te maken voor een paar dagjes anders België. Dit boek zal voor twee jaar lang alle andere reisgidsen van de kaart vegen wat betreft ons Franstalig landsgedeelte.
Gelezen XV
Annick Vansevenant
voor De Zondvloed Boekhandel/ R &M
Editie november 2020
Fictie literair
De avond is ongemak, Marieke Lucas Rijneveld, Uitgeverij Atlas Contact, 2020****
‘Brute schoonheid’, zo klonk het oordeel van de jury van de International Booker Prize die deze auteur won als eerste Nederlandstalige. Zelf opgegroeid in een polderdorp in de ‘Lage Landen’ was ik uiteraard enorm nieuwsgierig. Wat in mij opkwam tijdens het lezen: ‘rauwe rouw’ en ‘dierlijke sensualiteit’. De hoofdfiguur, een jong pubermeisje van zo’n 13 jaar, rouwt om haar broer die door het ijs zakte bij de oversteek naar ‘de andere kant’. Ze leeft in een godvruchtige protestantse familie ergens in de rand van de Bijbelgordel (dat laatste wordt niet expliciet gezegd). Vader en moeder kunnen niet om met de rouw, willen troost vinden in Gods Woord maar glijden af; de vader in eenzaamheid en rebellie, de moeder in anorexia. De tweede zoon krijgt alle kans om zijn wraak wreedaardig uit te proberen op plant, dier en mens. De hoofdfiguur walgt van haar bestaan, weigert ook maar iets van zichzelf af te staan. Schijten doet ze niet meer. Ze doet haar jas nooit meer af en verzamelt in de jaszakken de nieuwe relikwieën van haar leven. Ze wordt dan ook ‘Jas’ genoemd. Af en toe is er een glimp van contact bij schoolvriendinnen. Maar het wantrouwen zit diep, de toonaard soms bij de beesten af.
De stijl is kordaat, rauw, cynisch. Maar ook zeer herkenbaar voor wie in de jaren ’70-’80 opgroeide in dat soort niemandsland. Verliefd worden op Boudewijn De Groot, willen geloven en niet meer kunnen geloven, … Een aangrijpende vertaling van een leven zonder stedelijke invloeden. Tja, en wat die Joden doen in hun kelder jaren later? Verborgen voor het aangezicht van de buitenwereld? Dat blijft je bezighouden. Een bewuste tijdsverwarring die achteraf doet glimlachen. Maar verklappen doe ik niet. Lees het zelf.
Een zeer mooi boek dat mij deed denken aan ‘De melkboer’ van Anita Burns en toch helemaal anders. Maar iets van dat rauwe, dat ruwe van het platteland en de achterdocht… hebben ze wel gemeenschappelijk. Het boek is misschien net iets te lang om herhalingen tegen te houden. Anders kreeg Rijneveld een 5. Maar ja, die kreeg ze toch al… internationaal. Kortom: een aanrader al is het boek niet aan te raden voor gevoelige lezers.
Beest, Ane Riel, Uitgeverij Prometeus, 2020****
Een boek met een origineel plot dat zweeft tussen roman en literaire thriller. Vergeet de eerste honderd bladzijden. Lees ze om te kunnen volgen. Deze blinken niet uit qua sfeer of literaire hoogstandjes al is het duale spoor van twee chronologische lijnen een houvast en belofte voor de rest van het boek. Een buurjongen die verliefd wordt op z’n buurvrouw die daarna kiest voor een andere man en kort daarop een zoon krijgt met toch wel vreemde trekjes. Honderd keer gelezen, duizend keer gezien. Maar dan wordt het vreemd: de buurjongen wordt eigenlijk de peetvader van de zoon van zijn grote onbereikbare liefde. Een liefde die later opnieuw vuur vat maar door de tijd gedoemd is tot doven en louter as wordt. Liefde is hier het thema en ‘Beest’ de ruwheid symboliseert waarmee de normaliteit omgaat met een andersoortige liefde. Liefde tussen een generatie, verboden liefde, liefde en zorg voor mensen met een afwijking. De laatste 150 bladzijden verklaren mijn 5 sterren. Omdat ik niet snap hoe je als auteur dit soort liefde tussen mensen een plaats kan geven, terwijl het een liefde is die noch als hetero, homo, trans, non-binair… kan bestempeld worden. Het is gewoon gewoon: liefde en zorg. Een soort inherente gegevenheid die de mens tot mens maakt in een zeer aparte context.
Emotionele lezers houden best een zakdoekje bij naar het einde.
In de wacht, Alfred Birney, De Geus, 2020****
Je kreeg een hartaanval, je bent zestiger en ligt ergens in een Nederlands hospitaal te wachten als een Nederlander met andere migratieachtergrond. Die achtergrond wordt zeer divers uitgespit overigens. Driehonderd bladzijden vanuit een ziekbed beschrijven en een vrij ruim tijdperk in breedbeeld nemen; dat kan Birney dus. Soms hilarisch, soms beklijvend en soms ongemakkelijk voor lezers zoals ik die het onderscheid tussen Hindostaan en Hindoestaan niet vat. Maar misschien is het net dat wat de auteur wil: voel je maar even ongemakkelijk als ‘super’-Hollander als je dit leest want dit stelt niets voor in vergelijking met wat wij door jullie superioriteitsgevoel verplicht werden te ondergaan. Wat dus een zeer individueel getinte roman is (en blijft), wordt tegelijk een scherm waarop een kritisch maatschappijbeeld wordt geprojecteerd. Zoals in een ziekenkamer het nauwelijks zichtbare tv-scherm een journaal toont met actualiteit en je dat onaandachtig bekijkt omdat je geen abstractie kan maken van wie je op dat moment bent. Nog bent. Nog even bent. Ook en vooral jouw lichaam.
Een mooi boek, ook maar niet alleen voor wie in de zorg werkt. Toch kan dit boek echt wel dienen als verplichte lectuur voor hoger onderwijs zorg- en verpleegkunde.
De nieuwe rivier, Eva Meijer, Das Mag Uitgever, 2020****
Bevreemdend boeiend. Ecologisch en af en toe esoterisch. Het is niet helemaal mijn ding als ik het omschrijf en toch heb ik het boek met plezier en met aandacht gelezen. De setting is (?) Zuid-Amerikaans, de filosofie erachter Westers, het detectivegehalte noppes. Maar wat dit boek uitstekend weergeeft, ook door de variatie aan stijl, is het ongemak van mensen in deze natuur en het zichtbare ongemak van een natuur beheerst door mensen. Voor mij toch een hoogstandje van literaire synthese in een wereld waar niets meer samenvalt maar waar wezens die overleven of ze nu mens, dier, plant of rivier zijn…. elkaar toch herkennen, moeten erkennen en samenhangen in een brute omgeving.
Waarover gaat het boek dan, zal je vragen als Zondvloed-blogger. Nee. Ik weiger een samenvatting te geven omdat het geheel caleidoscopisch is. Een ding is zeker: verwacht er geen eco-detective van. Dit is geen Agatha Thunberg-mysterie noch een Greta Christa-whodunit. Het is een goed boek omdat het zich niet laat vangen in één gat.
(Auto)biografie
De hofdame, Anne Glenconner, Ambo/Anthos Amsterdam, 2019****
“Mijn bijzondere leven in de schaduw van de Britse kroon”, aldus de ondertitel op de cover versierd met de foto van een dame met een zeer eigenaardig hoofddeksel. Dan denk je automatisch; of Waregem Koerse of Engeland. Het laatste dus. Een boek voor royaltywatchers? Absoluut niet. Eerder een boek om het rare, exotisch aandoend Britse koninkrijk beter te begrijpen, zeker in deze continue non-exit Brexit-tijden. Glenconner was de hofdame van prinses Margaret. Ze werd geboren in Norfolk (Holkham) op een enorm landgoed op een 15-tal kilometers van Sandringham. Het jachten en jagen deden haar ouders, de graven van Leicester, samen met de koninklijke familie. Daar begint een verhaal die tegelijk irritant, degoutant en amusant is. Enfin, het boek leest als een trein. Maar zelfs achter dit eerlijke verhaal van een 88-jarige merk je het verdriet, de eenzaamheid, het onbegrip. Meer nog, op het eind van het verhaal lees je cru over de onrechtvaardigheid om als vrouw geboren te worden in adellijke context. Neem dan nog een zoon die sterft aan Aids, een andere zoon met zware psychische problemen en een psychotisch rijke man die graag juwelen koopt voor de koninklijke familie maar waarvan je uiteindelijk niets erft. Met humor en liefde dit beschrijven, is een pronkstuk. Dat was ze, ook, deze hofdame. Maar toch iets meer. Misschien op de verkeerde plaats en te vroeg geboren. Al zegt ze dit niet zelf. Daarvoor is ze te trots en te Brits. Dat is precies wat voor ons exotisch overkomt.
Een absolute aanrader voor wie denkt te behoren tot de elite en voor wie elite verafschuwt. Daartussenin vind je dan, letterlijk tussen de regels, een leven dat ook voor ‘gewone’ stervelingen niet vreemd is.
Sontag, Benjamin Moser, De Arbeiderspers, 2019*****
Deze biografie trof me als een mokerslag. Als feministe in de jaren ’90 was Sontag een must. De brede blik, haar ideeën over kunst was ‘de’ stem van ‘de’ vrouw. In mijn lijstje van favorieten vind je overigens nog altijd een van haar zeldzame romans ‘De vulkaanminnaar’.
Maar wat een mens was dat… Het boek nam mijn warme gevoelens voor Sontag weg. Maar anderzijds groeide ook mijn respect voor haar ijver, de ambitie, dat eeuwige willen de eerste zijn. Dat is meer dan een idee. Daar moet je dag na dag voor vechten en werken, je opwerken en altijd voortdoen. Tot daar het respect. Maar de ijver die soms naijver werd, kon me niet bekoren. Sontag was geen aaibare, geen lieve. Ze was echt een bitch met een enorme intellectuele capaciteit om te onthouden en te verwerken.
Dit is wat een biografie moet zijn. Idolen plaatsen als mens in de context van elk moment van hun leven. In deze biografie zie je de tijdsgeest van midden vorige eeuw tot de millenniumwissel. Een monument van een boek over een monument van een vrouw die af en toe van haar sokkel valt.
Het zette me aan om in mijn bescheiden bib even alle werken na te gaan van Sontag. Ik had er meer dan ik dacht. Herlezen met dit werk in mind: heerlijke Covid-lectuur.
Non-fictie
Simon Stevin van Brugghe, Guido Vanden Berghe, Dieter Viaene, Ludo Vandamme. Uitgeverij Sterck & Devreese, 2020***
Eindelijk, zucht je dan. Eindelijk, denk je dan. Eindelijk een erkenning voor een intellectuele breedhoekdenker waarvan de meeste Belgen niets meer weten dan dat de man een standbeeld kreeg op het gelijknamige plein in Brugge en dat hij de ‘uitvinder’ is van de decimale getallen.
Het boek is opgebouwd uit drie delen. Het eerste deel zet Brugge in de kijker ten tijde van Stevin. Daarna volgt een levensschets om te eindigen met een derde deel dat vooral de ‘cijfermatige’ en praktische vernieuwingen toelicht die aan hem te danken zijn. Alle delen zijn goed gedocumenteerd en leren ook meer over de 16de eeuw hier in de Lage Landen.
Een mooie combinatie van geschiedenis, proberen en uitproberen, en hoe een boekhouder eigenlijk de eerste mathematicus werd. Hij introduceerde zelf het woord ‘wiskunde’. Want dat was ‘Stevin van Brugghe’: boekhouder en dus altijd bezig met cijfers en het berekenen van interest. Opnieuw leert de geschiedenis dat uitvindingen beginnen bij een volgehouden praktijk en bij het stellen van vragen bij de onvolmaaktheden die vanzelfsprekend lijken. Overigens maakte de man ook ontwerpen voor sluizen, gaf hij regels aan voor een ‘behoorlijke’ omgang. Tja, van Stevin kunnen we veel leren. Ook dat je verder mag gaan, grenzen mag overschrijden. Uiteindelijk was hij misschien meer Leidens dan Brugs. Maar ja, daar zullen de vele Brugse auteurs van een teveel aan voorwoorden het niet met mij eens zijn.
Het boek is mooi vormgegeven, met goed beeldmateriaal van authentieke documenten. Het leest vlot door omdat de delen altijd andere aspecten belichten. Je blijft verbaasd hoeveel aparte domeinen baat hebben bij goed inzicht. Mocht Simon Stevin nu opnieuw geboren worden, stond hij stevig in zijn schoenen als de nieuwe Steve Jobs.
Tip voor het toerismebureau Brugs Ommeland: waarom werd er nooit een Stevin-route gemaakt?
Hoe ouder, hoe beter, Daniel J. Levitin, Uitgeverij Pluim, 2020***
Iedere dag in de spiegel kijken, helpt niet. Het zijn vooral de non-verbale reacties van mensen die jou jarenlang niet meer zagen. Ben jij dat? Dan besef je dat de tijd sporen nalaat en dat je lichaam, jouw gelaat, veroudert. In eigen gedachten, louter mentaal, kan je je 35 jaar voelen. De spiegel spiegelt je leeftijd en dat is precies wat de auteur van dit boek niet leuk vindt. Ga de uitdaging aan en gebruik het reservoir van wat je hersenen hebben opgebouwd en opgeslagen aan ervaring op een goede manier. Oordelen en zelfs sneller én juister oordelen is een voorrecht van mensen met ervaring. Dat is een opsteker.
Maar er zijn randvoorwaarden: de gezondheid moet goed blijven, de kansen tot ontwikkeling moeten ook voor jouw portefeuille betaalbaar blijven. Dan zijn voorbeelden à la Jane Fonda misschien te Amerikaans en dus niet navolgbaar. Alles gaat goed zolang alles goed gaat en dan speelt leeftijd een mindere rol. Het glamourverhaal van een paar krasse, rijke Amerikanen is niet direct een stimulans. Gelukkig gaat de auteur iets dieper dan dat soort voorbeelden. De oproep om nieuwsgierig te blijven, te willen bijleren, te blijven bewegen… blijft natuurlijk belangrijk. Jarenlang sudoku’s oplossen om dementie tegen te gaan, helpt niet. De auteur is schatplichtig aan Kahneman: na 720 uur ‘ken’ je het spel intuïtief en leer je niets meer bij. Je maakt geen nieuwe schakelingen in je hersenen. Dus af en toe iets nieuws proberen, is de boodschap: schakelen van Sudoku naar een game, leer een andere taal of zoek het licht. Maak van je dagen geen nachten. Licht brengt duidelijkheid en ook geluk. Voor chronische pijn zonder een direct verband met een specifieke aandoening helpt enkel bewegen. Bewegen doet pijn maar helpt de pijn bestrijden.
En nog leuk: aandacht verscherpt zich als je afwisselt tussen focussen en de dagdroommodus. Omdat in die laatste- vaak onderschatte- fase, je hersenen zaken opnieuw en anders ordenen. Op dat moment word je creatiever dan je denkt en… jonger dan je denkt.
Kortom, een toegankelijk boek met een degelijke wetenschappelijke basis. Stoor je niet aan het Amerikanisme à la Jane-Fondaïsme.
De Bourgondiërs, Bart Van Loo, De Bezige Bij, 2019**
Bejubeld, een van de best-sellende auteurs in onze contreien en wie weet straks ook de aanvoerder van de Vlaamse Canon gezien de ondertitel ‘Aartsvaders van de Lage Landen’? De podcast en radio-uitzendingen maken van Bart Van Loo een historisch entertainer. Dat is precies wat zijn boeken ook zijn; entertainment met historie verweven. De pluspunten zijn legio: het boek leest vlotjes weg, de details zijn pittoresk, de view adembenemend. Je moet het maar kunnen: Bourgondië beschrijven als een bourgondiër.
Toch stoort me iets in dit werk. De stijl van het overdrevene, het zoeken naar het te pikante, het vergelijken met een heden dat niet te vergelijken is met dat verleden,... Zo’n boek is niet mijn ding omdat de mix de geloofwaardigheid ondermijnt. Geef mij maar Duby, Pernaud, Ariës. Deze auteurs waren voor mij het startpunt van een historische interpretatie vertrekkend vanuit het leven van alledag. Daar kan Van Loo niet tegenop. Hij vertegenwoordigt een ander genre. Game of Thrones noemen we science fiction. Terecht. Maar te vaak bezondigt deze auteur zich aan het gamen met historische feiten.
Annick Vansevenant
voor De Zondvloed Boekhandel/ R &M
Editie april 2020
De kroon-corona op het werk van lezen. In tijden van verplichte opsluiting geven boeken soelaas. Helemaal niet helaas. Want een boek dat boeit, doet tijd(en) vergeten. Gezien de verplichte fysieke sluiting van De Zondvloed, van bibliotheken, … grasduinen we in ons eigen boekhoudkundig verleden.
Daarom een beetje deze aparte editie. Hierbij een aantal favoriete auteurs, onderverdeeld in diverse genres. Wellicht heb je ze niet allemaal zelf in huis, maar misschien kan je via een ‘hengel’ (reëel of virtueel) samen boeken delen (of ze gewoon bestellen via dezondvloed.store). Dat helpt in het overleven. Bladzijden raken het leven.
Rose Tremain
Nog altijd het mooiste van wat ik ooit las. Zeer toegankelijk en toch verrassend qua diepte. Zin per zin goed gezet. Mijn favoriet is een roman die zich afspeelt binnen het Deense hof, met in de hoofdrol een luitspeler en een koningin. Niets is wat het lijkt maar het drama blijft boeien.
Favoriet boek: ‘Muziek en stilte’.
Robert Walser
Misschien ben ik blij dat ik Walser nooit heb ontmoet. Walser sleet zijn laatste jaren in een psychiatrische instelling. Maar hij schrijft zo indringend juist dat je ietwat ongemakkelijk in je zetel of stoel begint te schuiven tijdens het lezen. Een beetje lichaamsbeweging kan geen kwaad in quarantaine. Mentaal schuif je zeker een aantal dimensies op. Zet je schrap. Walser walst lezers ondersteboven.
Favoriet boek: ‘De vrouw op het balkon en andere prozastukjes’.
Iris Murdoch
Hoeveel kan je schrijven over een paar personages in een beperkte ruimte? Het universum van menselijk contact delen en een spanningsboog onderhouden? Murdoch schreef vaak dikke turven met weinig personages met weinig buitensporig nieuws. Wat gebeurde was een mentale twist die het universum van menselijk denken en doen exact beschrijft. Een dikke roman schrijven over wat in een living van 10 op 6 meter gebeurt. Living! Misschien is het dat wat de UK ok maakt. Dat benepene rare, dat beperkte dat groot denkt of denkt te worden.
Favoriet boek: ‘Bruno’s droom’. Niet aan te raden voor mensen lijdend aan arachnafobie.
Juli Zeh
De stem van het andere, nieuwe Duitsland. Merkwaardige Merkel-achtige auteur wat betreft de manier van observeren, analyseren. Dan weer helemaal geen ‘Angela’ in haar sociale kritiek op benepenheid. Zeh schrijft duidelijk, frappant en cassant. Met een groot sociaal hart al zal ze dit niet laten blijken in haar stijl. Valse bescheidenheid, mensen die van natuur profit maken, de grote principedenkers… een voor een worden ze afgemaakt. In stijl met stijl.
Favoriet boek: ‘Ons soort mensen’.
Per Olov Enquist
De naam zet het kompas aan. Richting noord. De geschiedenis van Scandinavië is ons vreemder dan de roerige tijden in Frankrijk, Italië, Oostenrijk of Spanje. Dat Denemarken ooit heerser was van het noorden, weinigen die het weten. Dat hier een koningshuis regeerde met grote invloed, het lijkt wel een trollenverhaal. Niets van dat bij de pas overleden Enquist. Open en eerlijk inzicht in het noordse denken, historisch goed gefundeerd.
Favoriet boek: ‘ Het bezoek van de lijfarts’.
Peter Hoeg
Deense auteur die wereldwijd bekend werd met ‘Smilla’s gevoel voor sneeuw’. Zeker een aanrader maar mij bekoorde hij veel meer met een hilarisch, spannend, hectisch boek dat jammer genoeg onder de radar bleef. Een boek te gek om te bedenken.
Favoriet boek: ‘De kinderen van de olifantenhoeders’. Als jouw partner gestoord wordt door een onvoorziene lach dan lees je dit boek beter in een eigen kamer. Perfecte lectuur in deze aparte tijden.
En verder…
Niets naar je zin? Probeer dan eens volgende auteurs:
Irvin. D. Yaloom, ‘Nietsches tranen’. Aanrader voor anti-therapeutische filosofen.
Nino Haratischwilli, ‘De kat en de generaal’. Aanrader voor historici die kleine geschiedenissen vergeten.
Graham Swift, ‘En andere verhalen’. Aanrader voor expats UK binnen Europa.
Susan Sontag, ‘De vulkaanminnaar’. Aanrader voor verzamelwoedenaars en andere.
Alessandro Baricco: ‘Zijde’. Aanrader voor wereldreizigers die hun reis naar het Oosten nu in West-Europa doorbrengen.
George R.R. Martin/Frank Herbert
Game of thrones. Goed voor uren leesplezier. De boeken zijn beter dan de verfilming. Heerlijke sleutelroman over historiek, over macht, over lijden en overleven. Zelf ben ik er laat aan begonnen, wegens het vooroordeel dat het ietwat onder ‘mijn’ niveau zou liggen. Niets van. Dit is pure spannende ontspanning en zeer goed geschreven.
Overigens is ook ‘Duin’, een voorloper in hetzelfde genre, een heerlijke aanrader.
Favoriet: ‘Duin’, Frank Herbert.
John Le Carre
MI5. Cold war. Berlijn, Hamburg, Londen, Moskou, Panama,…. Je leert iets over wat omgaat in wat de media bestempelen als ‘intelligence service’. Met inzicht, met Engelse humor en met gevoel voor de mens achter ‘the service’. Deze auteur is totaal niet Fleming. De spanning komt via wat menselijk gebeurt in een te grote wereld waar mensen zoeken naar waarheid en waarheid vooral een strategisch spel wordt. Naar mijn mening meer dan spannend genoeg.
Maar wie het niet heeft voor ‘spionage’-affaires; Le Carre schreef in zijn beginperiode ook gewone misdaadromans, in de sixties.
Favorieten: “Voetsporen in de sneeuw’, ‘Telefoon voor de dode’.
En verder….
Daniël Hecht, ‘Geestdrift’. Aanrader voor getourmenteerde thuiszitters.
Minette Walters, 'De IJskelder' en ‘De beeldhouwster’. Aanrader voor wie een moord wil plegen.
Sarah Waters, ‘Vingervlug’ en ‘Fluwelen Begeerte’. Aanrader voor wie geen moord wil plegen maar met plezier leest over harde tijden.
Laten we het luchtig houden en het hermetische even vergeten. Plezier en herkenbaarheid mogen ook in de korte taal die poëzie nu eenmaal is. Mijn favorieten in gesloten omgeving:
Judith Herzberg, '111 hopla’s'. Niet alle 111 zijn om te lachen. Het lukt je wel bij een 80-tal.
K. Schippers, 'Een leeuwerik boven een weiland'. Twee benen zijn niet voldoende om op te staan. Er is nog een twist van fantasie nodig. Dat is Schippers. Heerlijk, eenvoudig mooi.
Indien er sprake is van rouw lees ik hier wat meest aansluit bij de kern van een afscheid:
Leonard Nolens, 'Manieren van leven'. Dichter.
Julian Barnes, 'Hoogteverschillen'. Romancier.