Zondag, 06 december 2020 11:10

Een lezer blogt: Annick Vansevenant

Gelezen XVI

 

Annick Vansevenant

voor De Zondvloed Boekhandel/ R &M

Editie december 2020

 

Fictie literair

 

Lyrische novelle, Annemarie Schwarzenbach, 2020, Uitgeverij Bibliodroom****

Een novelle en zeker nouveau in de kringen van feministische cult in onze contreien. Onbekend is onbemind, maar eenmaal met zoveel woorden komen tot kennismaking wekt verbazing. Deze Zwitserse bleef bij ons onder de radar maar verdient aandacht. Ze was journaliste, fotografe, had een jong turbulent en vrij gevarieerd seksueel leven, was verslaafd aan morfine en stierf te jong aan een fietsongeluk wegens een niet juist gestelde diagnose. Opgang en ondergang en daar tussenin bevond zich een leven met open register.

Het boek bestaat uit twee belangrijke delen: enerzijds de novelle die vertelt hoe de mannelijke hoofdpersoon zijn liefde voor een vrouw uit de cabaretwereld nauwelijks overleeft. Indringend, detaillistisch maar mooi gezet in woorden. De voorliefde voor buitenlucht, de wandelingen,… deed mij enorm denken aan Robert Walser (‘De vrouw op het balkon en andere prozastukjes’). De toelichting achteraf, een korte biografie van Schwarzenbach, werkt verhelderend. Om eerlijk te zijn: de uitgever had beter deze biografie laten voorafgaan aan het verhaal. Want de novelle wint aan karakter na deze korte kennismaking met het leven van de auteur. 

Mooi uitgegeven, een aparte aanrader. Een echt hebbeding.

 

De spiegel en het licht, Hilary Mantel, Meridiaan Uitgevers, 2020***

Het derde deel over het leven van Cromwell, de man die king Henry VIII als koning deed overleven en zelfs een soort voorvader was van de Anglicaanse Kerk. Een boek voor duistere tijden à la corona. Niet minder dan 1200 bladzijden, flinterdun uitgegeven en met een kleine font. Dit boek telt voor 4 andere boeken en wie wat tijd tussenin laat vallen, moet noodgedwongen weer naar de handige Dramatis Peronae en nuttige stambomen om de draad op te nemen.

Toch was dit boek de minste van de trilogie. Te lang uitgesponnen, te veel herhalingen, te veel dipjes. Alles al gehad en altijd van hetzelfde een beetje meer en nauwelijks anders. Uiteraard blijft het een huzarenstuk om zo’n boek te schrijven. De zeer fijne psychologische schetsen en dialogen van Cromwell en ‘zijn’ koning, maken dit historisch boek actueel. Soms zie je Trump of Johnson ageren als een ongelooflijke vorm van opgeblazen ego’s die door een of andere slimme goeroe min of meer in banen worden geleid tot die uiteindelijk ‘onthoofd’ wordt wegens niet volgzaam genoeg. Jammer dat het moment van afgang, het moment waarop Cromwell het vertrouwen van Henry verliest, niet beter werd uitgediept. Opeens gaat het snel na 600 pagina’s traag en herhalend. Want net op dat moment van twijfel en vertwijfeling zie je het ware gelaat van de politieke hoogvlucht: nog hoger vliegen of de Icarus-val achterna.

Soit, het is een vlot en filmisch geschreven boek. Maar het mocht ook 300 blzn korter. Voor lezers die Mantel niet kennen: lees ‘Wolf Hall’. De eerste was de beste.

 

A village Life, Louise Glück, Carcanet, 2009****

Altijd zorgt de Nobelprijs Literatuur voor verrassingen. Murakami? Magris? Nee…. Dit jaar had Glück het geluk.

Globalisatie zit intenser op social media dan op literair vlak. Elk landje kent zijn favorieten, elk werelddeel deelt auteurs af en toe met andere landen. Zelf had ik van deze dichteres nog nooit gehoord en ook niets gelezen. Met deze dus rechtgezet. Mijn excuses aan Louise. Van haar is nog niets vertaald (dixit december 2020). Via mijn vertrouwde boekhandel dus wel een exemplaar Village Life kunnen bemachtigen. Deze vrouw spreekt niet hermetisch. Haar ‘gedichten’ zijn eerder ‘vér-zichten’. Breed, duidelijk maar wel met een point. Vergis je niet in de breedheid van zinnen: elk woord staat op z’n plaats.

In deze bundel gaat veel om over sterfelijkheid en het intermediaire tussen het leven en moment van dood. Dat intermediaire krijgt dan een Amerikaanse vertaling. Haar visie is niet opwekkend maar toch gedragen door een vorm van doorleefde emotie, van een begrip zonder te begrijpen. Het zintuiglijk waarnemen is een ‘waarneembaar’ uitgangspunt. En voor wie bang is van Engelstalig te lezen: de woordkeuze is eenvoudig. Je begrijpt het. In eerste instantie. In tweede instantie lees je opnieuw. Opnieuw een moment van verheldering. Kortom: lees Glück in haar taal. Precies de eenvoudige woordkeuze zou het voor vertalers best lastig kunnen maken.

Als ik ‘Village Life’ lees, herbeleef ik iets van vroeger. Iets van wat ik vergeten was maar direct naar bovenkomt tijdens deze leesontdekking. Een visuele tekstuele herinnering aan leven. Mooi.

 

Tussen fictie en non-fictie

 

Cor & Ona, Francis Benoit, Uitgeverij Bibliodroom, 2020***

De burgemeester van Kuurne schreef een boek. Op zich al vreemd. Startend met zijn eigen verhalen op Facebook begon hij aan kinderen te vertellen over corona. Als burgemeester van een gemeente in Zuid-West-Vlaanderen was het virus nooit weg van zijn werk. De samenwerking met grafisch vormgever en illustratrice Ayla Brulez gaf opeens ruimte voor een boek. Cor & Ona. Een beeldend verhaal van een virus dat mens en wereld beheerst.

De uitgave is mooi. De taal alleszins niet burgemeesterachtig. De illustraties eenvoudig van lijn, beetje digi, clean.

Als voorleesboek is er een teveel aan tekst voor kleuters tot zes jaar. Ook iets te moeilijk. Zo leerde mijn ervaring. Als illustratieboek waren er dan te weinig illustraties voorhanden om de jongste jongelui te boeien. Het boek is eigenlijk een toffe manier om vooral jongeren maar ook volwassenen en andere doelgroepen op een leuke manier naar een beleidsverhaal te brengen. De wereld ontbreekt niet: Trump is er, China ook en natuurlijk blijft de bezige oma bezig in het plaatje. Kritische knipogen ontbreken evenmin.

Eigenlijk is het heerlijk om door te nemen: omdat door de bril van een burgemeester, in combinatie met de grafische versterking, er een menselijk verhaal ontstaat. Beleid bij mensen, bij mensen die soms lijden onder corona.

Hartverwarmend.

 

Non-Fictie

 

Nobele wilden, De Oliviers: vier vrouwenlevens, Sarah Watling, Athenaeum-Polak&Van Gennep, 2020*****

Eindelijk een nieuw geluid! Een biografie van vier zussen ineens die op hun manier, door hun manier van leven, mee aan de wieg stonden van de vrouwenemancipatie in het Verenigd Koninkrijk anno 1900-1940. ‘Vier meisjes als duivels’, zo is de titel van het eerste deel. Uiteraard was dit het oordeel van een man want uiteindelijk waren deze vier vrouwen gevoelig en vatbaar voor wat kon, niet kon, moest kunnen en ze wilden.

Zo geeft Watling een compleet nieuwe twist aan een oud bekend verhaal. De namen die op een andere manier bekeken worden, vanuit het oogpunt van de zusjes Olivier, spreken tot de verbeelding: Ford Madox Ford, George Bernard Shaw, de Bloomsburygroep, Virginia Woolf, Vanessa Bell, Rupert Brooke,… De entry van vier zussen, vier totaal aparte maar gedreven levens geven een nieuwe inkijk op het complexe sociale en culturele leven in Zuid-Oost-Engeland.

Twee van de vier zussen studeerden in Cambridge, al was de start niet vanzelfsprekend. Studeren was nefast voor de vrouwelijke voortplantingsorganen… Noel was vrouwelijke arts tijdens WOI. Daphne stichtte in de VK de Steinerschool. Vragen over huwelijk, of je als vrouw onderdrukt wordt in een huwelijk, of je mening zeggen je asociaal maakt… Via de zussen krijg je vragen die je als vrouw ook nu nog, niet onberoerd laten.

De afgebeelde foto’s zijn van zeer slechte kwaliteit evenals de onderschriften. Maar het verhaal op zich is een verrijking zonder weerga.

 

Licht en geluid, Peter Sloterdijk, Boom, 2020***

Dit boek is een verzameling van een dubbele sessie essays. Eentje over geluid. Eentje over licht. Voor natuurkundigen ligt het verschil tussen beide louter in frequentie. Een filosoof als Sloterdijk maakt er uiteraard een apart verhaal van. Ook de taal is weer op z’n Sloterdijks: een boeiend complot van associaties waar de aparte delen toch weer de puzzel maken. Het deel 'Geluid' is het meest toegankelijke en vertrekt vanuit de foetus-existentie van hartslag (beat?) en moederklanken (tonaliteit). Eenmaal op de wereld wordt het stil tot je zelf een kreet geeft. Toon en ritme als startpunt. Daar kan een lezer zich iets bij voorstellen, ook wereldwijd. Licht is dan iets abstracter gezet qua deel. Soms iets te veel van spelen met woorden zonder betekenis. Witte dozen, zwarte dozen en de wirwar van net wat geen licht is. Als natuurkundige vond ik dit iets minder onderbouwd en zelfs warrig.

Geluid als onderdeel zou ik vijf sterren geven. Licht twee. Vandaar de keuze voor drie. Jammer dat Boom Filosofie ook niet de andere lezingen heeft meegenomen die ook over kunst en kijken handelden. Toegegeven, Peter Sloterdijk schrijft soms in luchtbogen, maar is ook vrij gegrond in wat de wereld doet leven: geofilosofie, het belang van zintuigen en de communicatie tussen mensen. Aan ideeën is er nooit een overschot in deze drukke wereld. En als je ideeën dan ook snel kan integreren in een boek zoals 'Licht en geluid', snap ik niet waarom ook dit niet werd vertaald.

 

De standaardwaarde van de mens, Mark Nelissen, Lannoo ,2020***

Zelf had ik het geluk om deze professor te interviewen naar aanleiding van zijn boek ‘De bril van Darwin’. In ons taalgebied misschien het beste wat ooit werd geschreven vanuit het wetenschappelijk oogpunt ‘Darwinisme’, een beetje de Vlaamse Richard Dawkins (auteur van o.a. The god delusion’).

Dit boek verscheen naar aanleiding van zijn emeritaat. Het is een globale terugblik vertrekkende van ons oeroud genetisch materiaal. Ons genetisch ‘prototype’, zo je wil. De taal is zeer toegankelijk, op het randje soms van te emotioneel uitgesponnen. Dit is het verhaal van een professor gedragsbiologie die warmte wil uitstralen en bekommerd is omwille van ingebakken misvattingen, veel meer dan een up to date van de wetenschap ‘gedragsbiologie’.

Toch bevat het boek veel waarheden en tegelijk veel discussiepunten. Dat mensen met een donkere huid, het standaardtype is en blanke mensen nauwelijks iets voorstellen in termen van evolutie. Dat we savannedieren zijn met een duidelijk onderscheid tussen man en vrouw. Dat we van groepsbinding houden en de manier van sociale omgang zich niet zomaar door een virus laat plat slaan. Dat wetenschappelijke vooruitgang het godsidee vernietigt. Dat er duidelijk twee genders zijn en alle bestaande types daartussen eigenlijk biologische afwijkingen zijn en dus ‘abnormaal’ volgens de standaard.

Vooral dat laatste staat dwars op het idee van ‘de maakbare mens’ en het sociaal aanvaardingsproces van transgenders, non-binaire mensen, x-people, … dat steeds meer groeit. Op dat punt spreekt en schrijft Nelissen als bioloog en statisticus. Niet als sociaal profeet. Volgens hem zijn ‘man’ en ‘vrouw’ de twee standaardtypes. Wat afwijkt van de standaard is volgens de evolutie een randfenomeen, een ‘afwijking van die standaard’. Even had ik het hiermee moeilijk. Wordt het terug een mannetjes-vrouwtjesverhaal? Is het gemiddelde dan de norm en dus normaal? Is de rest dus ‘abnormaal’ en te negeren? Nelissen is geen filosoof maar wel een eerlijke wetenschapper. Zijn taal wordt in andere niches van vooral humane wetenschappen soms met een andere begripsinhoud geduid. Dat maakt spraakverwarring en misverstanden mogelijk.

Daarom alleen al zou het nuttig zijn voor een dieper vervolg hierop. Want het zou jammer zijn mocht de toch progressief denkende Nelissen gekruisigd worden op het schavot van sociaal conservatisme.

Een aanrader voor lectuur in discussiegroepen, sociale vormingsprogramma’s, humaniora’s.

Gelezen 2252 keer Laatst gewijzigd op Dinsdag, 05 januari 2021 14:08